Aşı yüzünden İngiltere ile AB karşı karşıya geldi; Belçika AstraZeneca’nın üretim tesisine soruşturma açtı

Avrupa’da İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) arasında yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşı savaşları başlarken, bu durumun salgına karşı ortak mücadeleyi etkileme potansiyeli taşıdığı belirtiliyor.

Sorun, Oxford Üniversitesi ile birlikte aşı geliştiren İngiliz-İsveç ilaç firması AstraZeneca’nın AB’ye daha önce belirlenen dozdan daha azını vereceğini açıklamasıyla başladı.

100 milyon doz aşı almayı bekleyen Brüksel’e bunun ancak dörtte birine yakın bir miktarı teklif eden şirket, gerekçe olarak Belçika’daki üretim tesislerindeki sorunu gösterdi.

Ancak Avrupalı yetkililer, merkezi İngiltere’de bulunan AstraZeneca’nın, AB ülkeleri için ayrılan aşıları İngiltere’ye verdiğini düşünüyor.

AB Konseyi Başkanı Charles Michel, ilaç firmalarının imzaladıkları aşı sözleşmelerini yerine getirmelerini sağlamak için ellerindeki yasal araçları kullanmayı planladıklarını söylemişti. İtalya Başbakanı da aşı tedarikini azaltacağını açıklayan üretici ilaç firmalarına karşı sözleşmedeki hakları çerçevesinde yasal yollara başvuracaklarını bildirmişti.

AstraZeneca’yla aşı tedariki konusunda sorun yaşayan Avrupa Birliği Komisyo’nun talebi üzerine Belçikalı yetkililer, şirketin Brüksel yakınlarındaki aşı üretim tesisine yönelik soruşturma başlattı. Belçika sağlık Bakanlığı yaptığı açıklamada, Belçika federal ilaç dairesinden yetkililerin ilk ziyaretinin Çarşamba günü Seneffe’deki Hainaut tesisinde tamamladığını söyledi. Bakanlık, tesisten numuneler ve kayıtlar alındığını da bildirdi. Önümüzdeki günlerde tesisin daha ayrıntılı denetlenmesi bekleniyor.

Ancak AB Komisyonu sözcüleri, denetimin kendilerinin talebiyle yapılıp yapılmadığına yönelik soruları yanıtsız bıraktı.

Belçika Sağlık Bakanlığı yetkilileri, denetimin “şeffaflık ve tarafsızlığın” sağlanması için başka AB ülkelerinin de katılımıyla yapıldığını bildirdi.

AB Komisyonu, geçen hafta üye ülkelerindeki yetişkin nüfusun yüzde 70’inin 1 Haziran’a kadar aşılanması hedefi koymuştu. Ancak aşı teslimatlarında yaşanacak gecikmeler sonucunda hedefin yakalanamama ihtimali yüksek görünüyor.

Pfizer ve Moderna aşılarına kıyasla daha düşük fiyatı ve daha kolay depolama gereksinimleri dolayısıyla AstraZeneca aşısına yönelen AB, şirketi taahhütlerini yerine getirmeye çağırıyor.

Ancak AstraZeneca’nın CEO’su Pascal Soriot, İtalyan La Repubblica gazetesine verdiği demeçte, şirketinin aşıyı AB’ye İngiltere’ye olduğu kadar hızlı teslim etme sözü vermediğini belirtti.

Soriot, “Avrupa, sözleşmeyi (İngiltere’den) 3 ay sonra imzalamış olmasına rağmen, İngiltere ile aynı anda tedarik etmek istiyor” dedi.

Ellerinden gelenin en iyisini yapacaklarını ifade eden Soriot, ancak taahhütte bulunamayacaklarını vurguladı.

Soriot, bu röportajında sözleşmedeki taahhütlerini ihlal etmediklerini ve AB ülkelerinin aşılarını başkalarına satmadıklarını belirterek, “Dünya nüfusunun yüzde 5’ine sahip Avrupa, aylık küresel tedarikimizin yüzde 17’sini alıyor” ifadelerini kullandı.

Avrupa Birliği (AB) ile yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşılarının tedarikinde kesintiye gideceğini açıklayan ilaç şirketi AstraZeneca yetkilileri arasında yapılması öngörülen toplantı, şirket temsilcilerinin katılmaması nedeniyle gerçekleştirilemedi.

Bir AB yetkilisi, şirketin toplantıya katılmak yerine yazılı olarak AB Komisyonuna bildirim yapacağını açıkladı.

Bu gelişmelerin ardından AB Komisyonunun sağlıktan sorumlu üyesi Stella Kyriakides, sosyal medya hesabında, AstraZeneca CEO’su Pascal Soriot ile bu hafta AB’de kullanım onayı alması beklenen aşının tedarik meselesini görüştüklerini duyurdu.

Görüşmenin “yapıcı bir havada” geçtiğini belirten Kyriakides, şirketin sözleşmeye uyması gerektiğini bir kez daha yineledi.

Bu gelişmeler arasında Avrupa basını, Birliğin de BioNTech ve Pfizer aşılarının İngiltere’ye gönderilmesini engellemekle tehdit ettiğini öne sürdü.

Bu yönde karar alınacağına dair resmi bir açıklama olmasa da bu durum, İngiliz Muhafazakar Parti üyelerinin tepkisiyle karşılandı.

Brexit’in hemen ardından yaşanan bu gelişme karşısında AB karşıtları, Birlikten ayrılmakta haklı olduklarını söylüyor.

Muhafazakar Parti’den David Jones, İngiliz basınına verdiği demeçte, olası ihracat yasağı tehdidinin “şantaja çok benzediğini ve AB’den ayrılmakta neden haklı olduklarını gösterdiğini” kaydetti.

AB cephesi ise böyle bir ihracat yasağı kararı olmadığını belirtti.

AB Komisyonunun Sağlıktan Sorumlu Üyesi Stella Kyriakides, 27 Ocak’ta düzenlediği basın toplantısında, “İlaç şirketleri ve aşı geliştiricilerinin uymaları gereken ahlaki, toplumsal ve sözleşmeye bağlı sorumlulukları var” diyerek, AstraZeneca’yı suçlamıştı.

Sözleşmedeki bir maddede, “şirketin teslimatlar için en yüksek çabayı” göstereceğine yönelik maddeyi gerekçe göstermesine değinen Kyriakides, AstraZeneca’nın “en yüksek çabayı” gösterdiğini ve tedarik yükümlülüklerine uymamasını kabul edemeyeceklerini vurguladı.

Kyriakides, sözleşme gereği ikisi AB ülkelerinde ikisi İngiltere’de bulunan 4 fabrikada üretilen aşılara erişim hakları bulunduğuna işaret etti.

Konu, İngiltere Başbakanı Boris Johnson’a da soruldu. Ancak Johnson, muhabirlerin tüm ısrarlarına rağmen tartışmaya girmeyi reddetti.

AB’nin olası bir ihracat yasağını dikkate alıp almayacağı konusundaki soruları da yanıtlamaktan kaçınan Başbakan, “Oxford-AstraZeneca aşısı, ülkemiz ve dünya için açıkça çok önemli ve mesele, AB’deki ve AstraZeneca’daki dostlarımız arasında.” demekle yetindi.

İngiltere’nin Aşılamadan Sorumlu Bakan Yardımcısı Nadhim Zahawi ise, aşı tedarikinin zorlu olduğunu kabul etmekle birlikte, “AstraZeneca ve Pfizer-BioNTech’in Şubat ortası ve tabii ki ilerideki hedeflerimiz için yeterli derecede aşı tedarik edeceğinden eminim” demişti.

Öte yandan, BioNTech ile geliştirilen aşının Belçika’daki fabrikasında üretimini yapan Pfizer, geçen hafta azalttığı tedarik seviyesini normale getirdiğini açıkladı.

Puurs kasabasında bulunan tesislerinde üretim sürecindeki düzeltmeler nedeniyle teslimatları azaltacağını 15 Ocak’ta açıklayan şirket, geçen hafta ve bu haftanın başında tedarik seviyesini yüzde 8 azalttığını ancak bunun normale döndüğünü bildirdi.

Firmanın sözcüsü Marie-Lise Verschelden, “Duyurduğumuz gibi üretim planımıza geri döndük ve bu sürecin etkisi asgari düzeyde kaldı.” açıklamasını yaptı.

AB, opsiyonlar dahil olmak üzere BioNTech-Pfizer ile 600 milyon, AstraZeneca ile 400 milyon, Sanofi-GSK ile 300 milyon, Johnson and Johnson şirketiyle 400 milyon, CureVac ile 405 milyon, Moderna ile 160 milyon doz aşı almak için sözleşme imzaladı ancak AB ülkelerinde aşılamaların yavaş ilerlediği eleştirileri yapılıyor.

AB’de şu ana kadar onay alan BioNTech ve Pfizer ile Moderna tarafından geliştirilen aşılar, Aralık 2020’den beri halka yapılıyor. AB Komisyonu, bugüne kadar aşı geliştiren şirketlerle üye ülkeler adına yaptığı 6 sözleşmeyle yaklaşık 2,3 milyar doz alabilecek konuma gelmişti.

Komisyon, geçen hafta üye ülkelerindeki yetişkin nüfusun yüzde 70’inin 1 Haziran’a kadar aşılanması hedefi koymuştu. Aşı teslimatlarında yaşanacak gecikmeler sonucunda hedefin yakalanamaması ihtimali yüksek görünüyor.

AB Komisyonu, AstraZeneca ile yaşanan ihtilaftan sonra üye ülkelerde aşı üreten bütün şirketlerin üçüncü ülkelere bu ürünü ihraç etmek istediklerinde bildirimde bulunmalarını gerektirecek bir mekanizma üzerinde çalışılıyor.

AA, The Guardian, BBC Türkçe

Jurnalci.com