Anayasa Mahkemesi (AYM), tutuklu TİP Hatay Milletvekili Can Atalay belgesinde hak ihlali olduğuna oy çokluğuyla ikinci kere hükmetti.
Yüksek mahkeme, Atalay hakkında verdiği kararın münasebetini yayımladı.
“ANAYASA AÇIKÇA İHLAL EDİLDİ”
AYM’nin değerlendirmesi şöyle:
– “Somut olayda Anayasa Mahkemesinin ihlal kararının gereği yerine getirilmemiştir. Anayasa Mahkemesi kararlarının yerine getirilmemesi, Anayasa’nın 153. hususunun altıncı fıkrasında Anayasa Mahkemesi kararlarının yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetim makamlarını, gerçek ve hükmî şahısları bağlayacağı kararı ile çatışan bir durumdur. Kararlarının bağlayıcılığına ait bu karar Anayasa Mahkemesince ferdi müracaat kapsamında ihlal edildiğine karar verilen anayasal hak ve özgürlükler için de geçerli olan ek bir garantidir. Öte yandan tekrar yargılama evrakı vazifesi ve yetkisi olmayan bir mahkemece görülerek Anayasa’nın 142. unsurunun amir kararına ve Anayasa’nın 37. unsurunda yer alan alışılmış hâkim prensibine açıkça alışılmamış hareket edilmiştir.
“AYM KARARLARININ UYGULANMAMASI, KİŞİSEL BAŞVURUYU ANLAMSIZ HALE GETİRİR”
– Anayasa’nın 148. hususunda, kurallarını yerine getiren herkese Anayasa Mahkemesine ferdî müracaatta bulunma hakkı verilmiştir. Hiç kuşkusuz Anayasa Mahkemesi kararlarının tesirli bir biçimde uygulanması ferdi müracaat hakkının ayrılmaz bir modülüdür. Anayasa Mahkemesi tarafından verilen kararların ihlal kararında tespit edildiği formuyla icra edilmemesi de tesirli müracaat hakkının özel bir tipi olan ferdi müracaat hakkının açık ve ağır bir formda ihlali manasına gelmektedir. Kişisel müracaat kararlarının uygulanmaması Anayasa Mahkemesine ferdi müracaatta bulunmayı anlamsız hâle getirecektir. Gerçekten tam da bu sebeplerle Anayasa’nın 153. unsurunun son fıkrasında Anayasa Mahkemesi kararlarına uyma ve bu kararları değiştirmeksizin yerine getirme konusunda yasama, yürütme ve yargı organları ile yönetim makamlarına rastgele bir takdir yetkisi tanınmamış yahut bu bahiste bir istisnaya da yer verilmemiştir.
“İLK MAHKEME VAZİFESİNİ YERİNE GETİRMEDİ”
– Öte yandan somut müracaata bahis yargılamada Anayasa Mahkemesi, birinci derece mahkemesini ilgili mahkeme olarak belirlediği için Yargıtayın 6216 sayılı Kanun kapsamında yine yargılama yetki ve vazifesi bulunmamaktadır. İhlal kararının gönderildiği birinci derece mahkemesi ise Anayasa Mahkemesinin kararı uyarınca önüne gelen evrakta tekrar yargılamayla ilgili vazifesini yerine getirmemiş; müracaatçının anayasal haklarını da gözeten bir yargılama yapmamıştır.
“AYM KARARININ DENETLENME YETKİSİ YOK”
– Kamu gücünün aksiyon, süreç ve ihmallerinin Anayasa’ya uygunluğunu kesin ve bağlayıcı olarak karara bağlama yetkisi münhasıran Anayasa Mahkemesine aittir. Bu bağlamda Anayasa Mahkemesi ferdî müracaat yoluyla bir temel hak ve özgürlüğün ihlal edildiğine karar verdiğinde rastgele bir merciin bu kararın Anayasa’ya yahut kanuna uygun olup olmadığını inceleme ve denetleme yetkisi bulunmamaktadır.
– Anayasa ve kanunlar Anayasa Mahkemesi kararını yerine getirme yükümlülüğü altında olan kamu makamlarına ve somut olayda birinci derece mahkemesine belgeyi farklı bir yargı merciine gönderme yetkisi vermediği üzere rastgele bir yargısal makamı da Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığını tartışma konusunda yetkilendirmemiştir. Anayasa Mahkemesi kararının bağlayıcılığı, ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenleri kapsadığı üzere ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak merciin belirlenmesini de kapsar. Anayasa Mahkemesi kararının uygulanmasının reddedilmesi ve hukukun emrettiği sistemler izlenerek ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılmaması Anayasa’nın 153. unsurunun kelamıyla açıkça çelişen, anayasa koyucunun iradesine karşıt bir yorum ve uygulama olmuştur.
– Sonuç olarak birinci derece mahkemesinin yetkisi dâhilindeki bir belgeyi Yargıtaya göndermesiyle başlayan, Yargıtayın da Anayasa kararlarını gözardı ederek verdiği bir kararla şekillenen süreç Anayasa’nın kelamına açıkça terslik oluşturmuş ve sonuçta müracaatçının ferdî müracaat hakkı, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlaline yol açmıştır.”
