Anayasa Mahkemesi‘nin (AYM) 61. kuruluş yıl dönümü nedeniyle düzenlenen “Yüzüncü Yılında Cumhuriyet ve Anayasa Yargısı” Sempozyumu bugün Anayasa Mahkemesi Büyük Divan Salonu’nda yapıldı. Sempozyumun açılışına Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Millet İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu da katıldı.
“TÜRK ANAYASA KİMLİĞİNİN EN KIYMETLİ ÖGESİ…”
Sempozyumun açış konuşmasını yapan Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, özetle şöyle konuştu; “Her anayasanın muhakkak bir vakit ve yer içinde oluşan, gelişen ve yaşayan bir kimliği vardır. Bir milletin geçmişi ile bugüne ortasındaki etkileşim, kırılmalar ve süreklilikler bu kimliğin şekillenmesinde tesirli olmaktadır. Öbür bir sözle anayasal kimlik başta anayasayı yorumlamak ve uygulamakla misyonlu olan anayasa mahkemeleri olmak üzere hukukî ve siyasal aktörlerin kararlarıyla şekillenmekte, toplumsal gelişmeler ve gereksinimler dikkate alınmak suretiyle daima yenilenmektedir. Bu bağlamda Türk anayasa kimliğinin en kıymetli ögesi, hukuk devletidir dersek yanlış olmaz. Anayasanın başlangıç kısmı, ikinci hususu ve 14. Hususu birlikte okunduğunda elbet başka unsurları de bu kapsamda kıymetlendirilebilir. Şöyle bir Türkiye Cumhuriyeti tarifi ve nitelikleri ortaya çıkmaktadır: Türkiye Cumhuriyeti ulusal egemenliğe, kuvvetler ayrılığına, adalete ve insan haklarına dayanan demokratik, laik ve toplumsal bir hukuk devletidir. Esasen anayasanın kalan kısmı, bir manada bu cümlenin hatta hukuk devleti unsurunun açıklaması mahiyetindedir.
“TÜRKİYE CUMHURİYETİ TOPLUMSAL BİR HUKUK DEVLETİDİR”
Anayasa’nın ikinci unsurunda cumhuriyetin temel nitelikleri olarak belirtilen vasıfların tamamı, birebir vakitte hukuk devletinin nitelikleridir. Anayasa Mahkemesi de hukuk devletini anayasanın ana unsuru olarak yorumlamaktadır ve uygulamaktadır. Mahkememiz bir kararında hukuk devletinin, anayasanın öteki tüm unsurlarının yorumlanmasında ve uygulanmasında kesinlikle dikkate alınması gereken, dikkate alınması mecburî olan bir unsur olarak tabir etti. Bu manada Türkiye Cumhuriyeti, birebir vakitte toplumsal bir hukuk devletidir. Asırlar evvel büyük mütefekkir Farabi, faziletli ya da ülkü devletin emelinin insanın memnunluğunu sağlamak olduğunu belirtmiştir. İnsanın memnunluğunu, refah ve huzurunu sağlamak, anayasaların ve tüm devletlerin ortak emelidir. Hakikaten anayasamızın beşinci unsurunda devletin misyonları ortasında bireylerin ve toplumun huzur ve refahını sağlamak, bu maksatla ortaya çıkabilecek birtakım pürüzleri, toplumsal hukuk devletiyle bağdaşmayan mahzurları kaldırmak sayılmaktadır.
“2010 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ BİR DÖNÜM NOKTASI OLMUŞTUR”
Anayasa Mahkemesi’ne nazaran de bireylerin refah ve memnunluğunu sağlamaya yönelik olarak toplumsal devletin, herkes için insan haysiyetine yaraşır minimum bir hayat seviyesini gerçekleştirmesi gerekmektedir. 2010 anayasa değişikliği ile kişisel müracaatın, hukuk sistemimize girmesi, insan haklarına dayalı hukuk devletinin daha tesirli biçimde hayata geçirilmesi bakımından adeta bir dönüm noktası olmuştur. Hakikaten de kişisel müracaatın 10 yılı aşan uygulaması, cumhuriyetin prensiplerinin hak eksenli bir yaklaşımla yorumlanmasına ve uygulanmasına çok kıymetli katkılar yapmıştır. Bu katkının en bariz örneğini, laiklik prensibinin yorumunda görebiliriz. Anayasa Mahkemesi kararlarında laiklik unsurunun hakim olduğu bir hukuk sisteminde dini tercihler ve bunların şekillendirdiği ömür usulünün devletin müdahalesi dışında lakin muhafazası altında olduğu belirtilmektedir. Mahkememiz hak eksenli laiklik yorumuyla bir yandan avukatın baş örtülü olduğu için duruşma salonundan çıkartılmasını, öteki yandan da gayr-ı müslim bir azınlık cemaatinin dini önderinin seçimine devlet tarafından müdahale edilmesini din özgürlüğünün ihlali olarak kabul etmiştir.
“HUKUK NİZAMININ DIŞINA ÇIKAMAYACAĞI AÇIKÇA TABİR EDİLMIŞTİR”
Öte yandan Anayasa Mahkemesi, sıklıkla demokratik hukuk devleti terkibini kullanarak günümüzün geçerli demokrasi anlayışı olan anayasal demokrasiye vurgu yapmaktadır. Anayasa’nın başlangıç kısmında egemenliğin kayıtsız koşulsuz millete ilişkin olduğu, egemenliğin kaynağının millet iradesi olduğu fakat egemenliği millet ismine kullanan kişi ve kuruluşların hürriyetçi demokrasi ve onun icaplarıyla belirlenmiş hukuk nizamının dışına çıkamayacağı açıkça tabir edilmiştir. Bu hiç elbet anayasal demokrasi tarifidir. Kuşkusuz bu manada hürriyetçi demokrasinin gereklerinden biri ve tahminen de en kıymetlisi temel hak ve özgürlüklerin teminat altına alınmasıdır.Anayasa Mahkemesi kararlarında vurgulandığı üzere anayasada yer verilen kuvvetler ayrılığı prensibinin gayesi, yetki haklarının aşımının ortaya çıkmasını ve temel hakların ihlal edilmesini engellemektir.
“2 KOŞULUN GERÇEKLEŞMESİNE BAĞLI”
Cumhuriyetin insan haklarına dayalı, adil, demokratik bir hukuk devleti olarak yoluna devam etmesi, ülkede yaşayan herkesin ortak gayesidir ve olmalıdır. Bu gayenin tam olarak gerçekleşebilmesinin biri toplumsal oburu de hukukî ve siyasal düzlemde iki kaidenin gerçekleşmesine bağlı olduğunu düşünüyorum. Öncelikle toplumsal seviyede, bizim üzere olmayanlarla, bizden farklı düşünen ve yaşayanlarla sağlıklı bir bağlantı kurmak durumundayız. Öteki olarak gördüklerimizin ontolojik varlığını kabul etmedikçe bu sağlıklı alakayı kurma imkanımız yoktur. Kendimize hak gördüğümüzü ötekine de hak görerek adaleti ve özgürlüğü yalnızca kendimiz için değil, diğerleri için de isteyerek farklılıklarımızla birlikte bir ortada yaşamanın iklimini daima bir arada oluşturmak zorundayız.
“138. UNSURA HUKUK DEVLETİNİN SİGORTASI DİYEBİLİRİZ”
Diğer yandan demokratik cumhuriyetin geleceği hukukî ve siyasal düzlemde kuvvetler ayrılığı unsurunun ve bu kapsamda bilhassa yargı bağımsızlığının tam manada hayata geçirilmesine bağlıdır. Belirtmek gerekir ki hangi hükümet sistemi benimsenmiş olursa olsun demokratik anayasalarda yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını koruyacak, garanti altına alacak özel düzenlemeler yer almaktadır. Bu manada Anayasa’mızın mahkemelerin bağımsızlığı kenar başlıklı 138. Hususu, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının temellerini düzenlemektedir. Bu unsurda yargıçların vicdani kanaatlerine nazaran karar verecekleri, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve yargıçlara tavsiye ve telkinde bulunmak dahil hiçbir suretle müdahale edilemeyeceği ve mahkeme kararlarının geciktirilmeksizin yerine getirileceği açıkça tabir edilmektedir. Bu haliyle 138. Unsura demokratik hukuk devletinin sigortası diyebiliriz.
“MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN SÖZÜYLE…”
Demokratik hukuk devleti olarak cumhuriyet bizden, yargı alanında da öteki bütün alanlarda olduğu üzere Mustafa Kemal Atatürk’ün sözüyle fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür yargı mensupları ister. Başka yandan kişisel müracaat üzere cumhuriyetin hukuk alanındaki kazanımlarını insan haklarına dayanan devlet olma niteliğini korumak için egemenliği kullanan kurumların iş birliği içinde olması bir gerekliliğin ötesinde zorunluluktur.
“KARARLARIMIZI ELEŞTİRMEK YERİNE…”
Anayasa Mahkemesi, Mevlana’nın adalet tarifinden mülhem her şeyi yerli yerine koymanın uğraşı içinde yalnızca ve yalnızca misyonunu yapmaya çalışmaktadır. Kararlarımızı eleştirmek yerine kararlara imza atanları maksat alan, insaf ve izanla bağdaşmayan, son analizde ferdî ve kurumsal prestiji zedelemeye yönelik ithamların da hiçbir yararı olmamaktadır. Bilakis Anayasa Mahkemesi’ne yapılan ağır akınlar, nihayetinde toplumun yargıya inancını sarsarak en fazla demokratik hukuk devletine ve onu korumakla misyonlu olan başta yargı olmak üzere tüm kurumlarımıza ziyan vermektedir.”
BAHÇELİ GAYE ALMIŞTI
Mhp Genel Lideri Devlet Bahçeli, HDP’nin Hazine yardımı blokesini kaldıran Anayasa Mahkemesi’ni (AYM) gaye almıştı. Kararın “hukuk skandalı” olduğunu söyleyen Bahçeli, “AYM’nin bölücü terör örgütünün art bahçesi olması beka ve güvenlik sorunu olduğu kadar adalet ve hukuk katlidir” demişti.
