BM Temsilcisi, Libya’da seçimlerin düzenlenmemesi halinde ‘alternatif üretme’ çağrısı yapıyor

İSTANBUL (AA) – Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilcisi Abdoulaye Bathiliy’nin, seçimlerin gerçekleşmesi konusunda Libya Devlet Yüksek Konseyi ve Temsilciler Meclisinin (TM) bir mutabakata varmaması halinde alternatif mekanizmalar oluşturma yönündeki çağrısı Batılı ülkelerden destek buldu.

ABD, İngiltere, Almanya ve İtalya, Bathiliy’nin çağrıları doğrultusunda seçimlerin gerçekleşmesi için Libya Devlet Yüksek Konseyi ve TM’nin bir mutabakata varmaması halinde alternatif mekanizmaların oluşturulabileceğini açıkladı.

Libya’da 24 Aralık 2021’de planlanan başkanlık ve genel seçimlerin başarısızlığının üzerinden bir yıl geçti. Ülkedeki siyasi güçlerin hepsi mevcut krizin aşılması için seçimlerin gerçekleşmesini istediklerini dillendiriyor olsa da bu konuda henüz ilerleme kaydedilmedi.

ABD, İngiltere, Almanya ve İtalya’nın Libya’yla ilgili sergilediği tutum, Libya’daki geçici siyasi sürecin sebep olduğu sorunları giderebilecek alternatif mekanizmalara başvurma yönünde BM Güvenlik Konseyine (BMGK) çağrıda bulunan Bathiliy’e manevi destek niteliği taşıyor.

Ancak söz konusu ülkelerin Bathiliy’e desteklerinin, Libya Devlet Yüksek Konseyi ve TM’nin hızlı bir mutabakat sağlamamaları şartına bağlı olduğu belirtiliyor.

Bathiliy, 16 Aralık’ta BMGK Genel Merkezi önünde yaptığı konuşmada Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ve TM Başkanı Akile Salih’i eleştirerek ülkedeki krizi Mişri ve Salih arasındaki anlaşmazlığa bağladı.

ABD, Libya’nın bağımsızlığının 71. yıl dönümü dolayısıyla yayımladığı açıklamada, Bathiliy’nin BMGK’deki çağrısına destek mahiyetinde ifadeler kullandı.

Açıklamada, Libya’da Devlet Yüksek Konseyi ve TM’nin şeffaf seçimlerin yol haritasıyla ilgili hızlı bir mutabakata varmamaları halinde seçimler için anayasal bir temel oluşturacak alternatif mekanizmaya başvurulması gerektiği belirtildi.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü de Bathiliy’nin BMGK’deki sözlerini tekrarlayarak Libya’da zaman aşımına uğrayan geçici siyasi düzenlemelerin yol açtığı sorunlara karşı alternatif mekanizmaların oluşturulabileceğine vurgu yaptı.

Almanya ve İtalya’dan da benzer açıklamalar gelince bu durum tüm bu ülkelerin “Libya’da seçimlerin gerçekleşmesini sağlayacak anayasal bir temelin oluşturulması mutabakatı için Mişri ve Salih’e baskı yapma yönünde Bathiliy ile anlaşmalı oldukları” ihtimalini de beraberinde getirdi.

Bu süreçteki tek başarı “barışı korumak” oldu

Libya’da seçimlerin ertelenmesinin üzerinden bir yıl geçmesi hem Libya halkı hem uluslararası toplum için yeni bir başarısızlık sayılıyor. Nitekim seçimlerin gerçekleşmesi yönünde verilen birçok vaat oldu ancak icraat için Libya’da bir mutabakat sağlanmadı.

Kuzey Afrika ülkesi Libya’da siyasi güçlerin seçimlerle ilgili anlaşmazlığının devam ettiği bu süreçteki tek başarı ise sürdürülen ateşkesle birlikte oldukça kırılgan barış sürecini korumak oldu.

Bu süreçte Libya’nın doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter, savaşa geri dönme imasında bulunarak, “seçimlerin gerçekleşmesini sağlayacak yol haritasının oluşturulmasına son bir fırsat verdiğini” söyledi. Hafter, açıklamalarında ülkedeki mevcut siyasi organları “ölüm döşeğindeki kişiye” benzetti.

Buna karşın Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, hükümetine yönelik seçimleri engelleme suçlamalarını reddetti ve seçimlerin acilen yapılmasının kaçınılmazlığını vurguladı.

TM, doğudaki Bingazi kentinde Anayasa Mahkemesi’ni kurma yönünde bir yasa çıkararak Devlet Yüksek Konseyi ile diyaloglarını bitirme yönünde bir adım atma girişiminden de son anda vazgeçti.

Salih ve Mişri tarafından yapılan ortak yazılı açıklamada, TM’nin söz konusu girişimini askıya aldığı ve diyalog sürecinin devam ettiği belirtildi.

Ancak TM ile Devlet Yüksek Konseyi arasındaki müzakerelerde olumlu bir gelişme beklenmiyor. Nitekim ikili diyaloglar, Dibeybe ve Fethi Başağa hükümetleri yerine üçüncü bir hükümeti kurma ve aşamalı da olsa devletin egemen pozisyonlarını paylaşmaya odaklanmış durumda.

Uluslararası toplumun Mişri ve Salih’e baskıları sonuç verir mi?

Libya’da seçimler için bir anayasal zemin ve yol haritası üzerinde mutabakat sağlamaları amacıyla uluslararası toplumun Mişri ve Salih’e yaptığı baskının da sonuç vermesi beklenmiyor, çünkü ülkede karar mekanizması ikisinin de elinde değil.

Hafter, ABD vatandaşlığı ve askeri unvanından taviz vermeden kendisinin başkanlık seçimlerindeki adaylığının engellenmemesi amacıyla Salih ve Mişri’ye baskı aracı olarak savaş kartını kullanıyor.

Dibeybe de başkanlık seçimlerindeki adaylığıyla da olsa seçime UMH hükümetiyle gidilmesinde ısrar ettiği gibi Mişri ve Salih’in üçüncü bir hükümeti kurma girişimine başvurmamalarını istiyor.

Dolayısıyla Libya’daki aktif güçlerin çıkarları, Libya halkı ve uluslararası toplumun beklediği hızlı mutabakata varılmasını zorlaştırıyor.

Bathiliy alternatif mekanizma seçeneğine başvurmak zorunda kalabilir

Devlet Yüksek Konseyi ile TM’nin, seçimlerin anayasal zeminini oluşturacak anlaşma için bugüne kadar başlattığı birçok süreçte olduğu gibi bundan sonra da bir sonuca varmaları beklenmiyor.

Bunun ana sebebinin ise Hafter’in başkanlık seçimi adaylarına yönelik çifte vatandaşlık ve askeri unvan gibi şartları kabul etmemesi yönünde TM Başkanı Salih’e uyguladığı baskı gösteriliyor.

BM Libya Özel Temsilcisi Bathiliy’nin, seçim yasalarına zemin olacak anayasal kurallar için Batı ülkelerinin destekleriyle Libya Devlet Yüksek Konseyi ve TM’ye alternatif bir mekanizma oluşturma seçeneğine başvurmak zorunda kalması öngörülüyor.

Bathiliy’nin oluşturması muhtemel alternatif mekanizmaya dair henüz bir detay olmamakla birlikte Bathiliy’nin selefi ABD’li Stephanie Williams’ın denediği seçeneğin de aralarında bulunduğu birkaç yola başvurulabilir.

Williams, 26’sı Devlet Yüksek Konseyi ve TM’den olmak üzere 73 üyeden oluşan bir “ulusal diyalog forumunu” oluşturmuştu.

Ulusal diyalog forumu, Libya’da yasama ve yürütme makamlarını birleştirmede başarı elde etmesine rağmen anayasal bir zemin oluşturma konusunda mutabakatı sağlayamadı. Buradaki başarısızlığın ana sebebi de başkanlık seçimine aday olacak isimle ilgiliydi.

Muhtemel senaryolar

Bathiliy’nin yasama makamları Devlet Yüksek Konseyi ve TM’nin üyelerinin yer almayacağı yeni bir oluşuma başvurma ihtimali var ancak yetkilerinden kolay vazgeçmeyecek parlamentonun buna izin vermeyeceği ortada.

Libya Başkanlık Konseyinin hem Devlet Yüksek Konseyi hem TM’yi feshetme ve yasama ile yürütme yetkilerini elinde tutma adımı da seçenekler arasında.

Bu senaryoya başvurulması halinde de Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, sahada bir gücü olmadığı için seçimleri yapmakta zorlanacak.

Nitekim ülkenin doğu ve güney kesimleri Hafter’e bağlı güçlerin kontrolünde olurken batı kesimindeki çoğu bölgeler ise Başbakan Dibeybe’ye bağlı güçlerin kontrolünde. Her ikisinin oyun dışında bırakılması halinde seçimlerin gerçekleşmesine izin vermeme ihtimalleri de gündemde.

Sonuç itibarıyla BM Libya Özel Temsilcisi Bathiliy’nin, Devlet Yüksek Konseyi ve TM’ye alternatif mekanizmaya ilişkin başvurabileceği seçenekler sonuç verebilecek gibi görünmüyor ancak ülkede gerçekleşmeyen seçimleri sonsuza kadar beklemek de olası değil.

Muhabir: Mustapha Dalaa,Mahmut Geldi