MALATYA (AA) – ABD’nin Boston College’de görev yapan Türk bilim
insanı Prof. Dr. Tayfun Sönmez ve Prof. Dr. Utku Ünver’in algoritma ve
bilgisayar yazılımı kullanarak yaptıkları karaciğer nakli için
vericileri eşleştiren sistemi uygulayan Malatya’daki İnönü Üniversitesi
Turgut Özal Tıp Merkezinde 33 hasta nakille sağlığına kavuştu.
İnönü
Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Karaciğer Nakli Enstitüsü Müdürü
Prof. Dr. Sezai Yılmaz, AA muhabirine, kadavradan organ bağışının son
derece yetersiz olduğunu, dolayısıyla karaciğer nakli olmak isteyen
hastaların mutlaka bir donör bulduğunu söyledi.
Enstitülerinde
şu ana kadar 3 bin 500’ü aşkın nakil yaptıklarını belirten Yılmaz, bu
nakillerin yüzde 85’inin canlı vericiden, yüzde 15’inin ise kadavradan
gerçekleştirildiğini kaydetti.
Canlı vericilerin
ancak yüzde 30-40’ının hastaya uyumlu olduğunu, kendi hastasına uyumsuz
olan kişinin başkasına uyumlu olabildiğini anlatan Yılmaz, donörlerin
takas edilmesiyle birlikte çapraz naklin yapıldığını ve her iki hastanın
da şifaya kavuşabildiğini belirtti.
2019’da 5
karaciğer naklini aynı anda yaptıklarını, bu ameliyatın ardından çapraz
nakil sistemini geliştiren Prof. Dr. Sönmez’in hastanelerine geldiğini
ve geliştirdikleri sistemi burada uygulamaya karar verdiklerini dile
getiren Yılmaz, şöyle konuştu:
“Çoklu çapraz
karaciğer nakilleri sistemi Prof. Dr. Tayfun Sönmez ve Prof. Dr. Utku
Ünver tarafından gerçekleştirildi. Bu modele Tayfun Sönmez, kaybettiği
eşi ‘Banu Bedestenci Sönmez Çapraz Karaciğer Nakli Sistemi’ adını verdi.
Çok gelişmiş bir sistem. Bana göre dünyadaki en önemli matematik
modellerinden bir tanesi. Havuzda bekleyen hastaları eşleştiriyor ama
ikiliden ziyade çoklu çapraz nakiller söz konusu. Tabi çoklu çapraz
karaciğer nakilleri denilince de akla Malatya geliyor. Boston
College’teki ekonomi profesörleri aslında ‘dünyanın diğer ülkelerinde bu
modeli uygulayabilir miyiz’ diye düşünmüşler, Kore’ye gitmişler, orada
bir takım çalışmalar yapmışlar fakat Malatya’da böyle bir çoklu
karaciğer naklinin yapıldığını duyunca Tayfun Sönmez Amerika’dan
Malatya’ya geldi. Bunu burada yapabileceğimizi anlattı, toplantılar,
konferanslar yaptık. Sonuçta burada bu sistemi uygulamaya karar verdik.
Bu dünyanın diğer yerlerinde çok nadiren yapılmış. Hindistan’da,
Pakistan’da birer kez 3’lü çapraz nakil yapılmış. Ama Malatya’da 3 tane
3’lü ve çok sayıda yine 4’lü çapraz karaciğer nakli yapıldı. Çoklu
çapraz karaciğer nakilleriyle daha fazla insana en azından organ nakli
şansı sunabiliyorsunuz.”
Depreme rağmen nakiller sürdü
Kovid-19
sürecinden dolayı bu sistemi 2021’in sonunda uygulamak durumunda
kaldıklarını, “asrın felaketi” olarak nitelenen depremlere rağmen nisan
2023’te 3’lü çapraz naklini gerçekleştirdiklerini ifade eden Yılmaz,
“Daha sonra da dörtlü çapraz nakil yaptık. Bu çok büyük ses getirdi.
İnsanlar her şeyden önce bir şekilde sağlığına kavuşmak için uyumsuz
donörleri de olsa bunları artık getirip bu havuzda kolaylıkla algoritma
sayesinde bir şekilde transplant etme şansına ulaştı diye düşünüyorum.
Karaciğer hastası olanlar uyumsuz donörü de olsa mutlaka İnönü
Üniversitesine başvurmalı. Burada havuzda çok kolaylıkla başka bir donör
kendilerine uygun olabilir, takas sistemi ile karaciğer nakli olanağına
kavuşabilir.” dedi.
Yurt dışındaki bilim insanları Malatya’ya eğitime geldi
Gerçekleştirdikleri
nakillerle dünya genelinde dikkatleri üzerlerine çektiklerini aktaran
Yılmaz, “İngiltere Birmingham’daki Quen Elizabet Hastanesi ki bu hastane
transplant tarihinde son derece önemli bir yere sahiptir, Belçika Gent
Üniversitesi, Hollanda’dan yine bir üniversite canlı vericili karaciğer
nakil programını kurabilmek, geliştirebilmek için bizim merkezle irtibat
halindeler. Buraya eğitim amacıyla akademisyenlerini gönderiyorlar. Bu
da ne kadar önemli bir yerde olduğumuzun göstergesi.” diye konuştu.
“Merkezimiz Avrupa’nın ve dünyanın önemli merkezi”
İnönü
Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Kızılay ise çoklu karaciğer
nakillerini gerçekleştiren Türkiye’deki tek merkez olduklarını, 5’li,
6’lı nakillerin hazırlığını yaptıklarını söyledi.
Çapraz nakillerin sağlık turizminde de yeni bir alan açtığını dile getiren Kızılay, şöyle dedi:
“Bunu
sağlık turizmine de uygulayacağız. İnönü üniversitesi Turgut Özal Tıp
Merkezi Karaciğer Nakli Enstitümüz, Türkiye’nin, Avrupa’nın dünyanın
önemli merkezi. Biz dünyada 2 numara, Türkiye ve Avrupa’da bir
numaraydık. Çapraz nakillerle artık dünyada bir numarayız. Başka
merkezlerde ‘yapılamaz’ denilen başka merkezlerde dokunulmayan ağır
hastalara merkezimizde nakil yapılmakta. Dünyanın her ülkesinden bize
karaciğer nakli için hasta gelmekte. Şu anda 20’nin üzerinde yabancı
uyruklu doktor bizde eğitim almakta. Dolayısıyla bizim karaciğer nakli
enstitümüz, dünyanın en önemli eğitim veren merkezlerinden birisi ve
ülkemizde ve birçok ülkede buradan yetişen cerrahlar, nakil hemşireleri
karaciğer naklini kendi merkezlerinde gerçekleştiriyor. Bu yönüyle de
hem hastalara şifa dağıtan bir merkeziz hem de bu alanda çok önemli
eğitim yapan bir merkeziz. Üçüncü bir özelliğimiz de karaciğer nakli ile
ilgili karaciğerle ilgili çok önemli araştırmaları yapan ve yeni
metotlar tanımlayan tıbba yeni yöntemler kazandıran bir bilimsel
araştırma merkeziyiz. En son geldiğimiz noktada çapraz karaciğer nakli
ile çok önemli bir açılımı ülkemize ve dünyaya sağlamış olduk. Daha önce
böbrek çapraz nakillerini yapan ekip Nobel ödülü aldı. Ümit ediyorum ki
karaciğer çapraz nakillerini yapan bizim ekibimiz de Nobel ödülü alarak
bu güzel başarıyı taçlandıracağız.”
Muhabir: Yeter Erdine
