Büyük Mareşal Fevzi Çakmak Büyük Taarruz’u anlatıyor: ‘Üzüm çuvalının üzerinde yattık’

MERT İNAN/ MİLLİYET-  Büyük Zafer’in kazanılmasında kıymetli role sahip isimlerden Mareşal Fevzi Çakmak, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa ile birlikte stratejik planlamaya imza atan bireylerin başında geliyordu. Türkiye’nin kuruluşuna giden yolda Mustafa Kemal Paşa ile birlikte büyük çaba veren Mareşal Çakmak’ın, Büyük Taarruz’a ait unutulan ve çok az kişinin bildiği açıklamaları ise 7 Eylül 1947’de Demokrat İzmir Gazetesi muharrirlerinden Naci Sadullah’a yapmıştı. Gazeteci Naci Sadullah, İstiklal Savaşı kahramanlarından Mareşal Çakmak ile yaptığı söyleşinin başında hislerini kaleme alırken, “Şimdi, 1947 Eylül’ünün yedinci günündeyim. ‘Ödemiş’ dağlarının (1400) rakımlısına, yeşil bir leylek yuvası üzere sığınmış ‘Gölcük’ köyündeyiz. Yanımda, vaktiyle düşmanın sahicisine birinci silahı atanlardan Alim Efe, karşımda ise bize, çocukluğumun imansız günlerinde erişilmez bir düş sandığım zafer saadetini kazandırmış olan sayılı adamlardan birisi; Mareşal Çakmak var… Onun, ne dış düşmanların, ne de yılların asil olgun ve içten hoşluğunu yıpratmadıkları ak yeleli çehresine bakarak gülümsüyorum” kelamlarına yer vermişti.

“Millet köle olarak yaşayamazdı”

Ödemiş›in Gölcük Köyü›nde, Büyük Taarruz’dan tam 25 yıl sonra yapılan söyleşide Mareşal Çakmak ise şunları anlatıyordu: “O zafer benim, şunun, bunun değil, bizimdir. Biz onu nasıl olsa kazanacaktık… Çünkü bu milletin, uzun süre uşaklarının kölesi olarak yaşamayacağı muhakkaktı… Bizler, istiklalimize yapılan taarruzun def’ini, olsa olsa biraz hızlandırabilmiş, kolaylaştırabilmiş

sayılabiliriz. Biz Anadolu’da, sade düşmanlarımızla değil, tıpkı vakitte, en yakın hengame arkadaşlarımızın çabucak hemen düşman silahları kadar tehlikeli olan dalaletleriyle de uğraş ediyorduk…”

“İngilizler Yunan’dan taraftı”

Mareşal Çakmak, kelamlarının devamında “Bizim İstiklâl Harbimiz, fiilen İzmir’de başlamış ve fiilen İzmir’de sona ermiştir” derken, yaşanan süreci şöyle lisana getiriyordu: “’Şimdi sırası geldiği için açıklamaya mecburum ki, biz, amacı İzmir olacak bir kat’î ve büyük taarruzu tasarlarken, karşımıza düşman ordusundan önce, Millet Meclisinin pasif diplomatları dikildi. Onlar, düşmanla mutabakatımıza taraftarlık ediyorlar ve yapmak istediğimiz taarruz teşebbüsünü, bir cinnet sayıyorlardı. O sırada, Fransızlar bize, İngilizler ise Yunanlılar’a taraftardı. Bu sayede Fransızlar’dan, bir ölçü silâh almış bulunuyorduk. Ben, bütün cepheyi gezmiş, kumandanlarla, zabitlerle, neferlerle konuşmuş ve ordumuzun durumunu, her bakımdan, yapmak istediğimiz taarruz hareketine alabildiğine elverişli bulmuştum. Aslında, bu türlü olmasaydı bile, hakkımızı düşmana, kuvvetimizi göstermeden tanıtmamız imkânı yoktu.”

Genelkurmay Lideri Mareşal Fevzi Çakmak, daima olarak Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’ya bilgi akışı sağlayarak, planlamanın hayata geçmesinde büyük emek harcıyordu.

“Masaya yumruğumu vurdum”

Merhum Çakmak, Büyük Taarruz’a ait anılarında, Meclis’teki muhalif kümenin Türk Ordusu’na yönelik inançsız tutumuna isyan ederken, yaşanan tartışmaların birinde artık dayanamayarak masaya yumruğunu vurduğu da şu sözlerle anlatmıştı: Bir gün, Ankara’da hükûmet konağının üst katında, olağanüstü bir toplantı yapıldı. Toplanan Vekiller Heyetine, Rauf Beyefendi riyaset ediyordu. Ve müzakerelerin başlayışından pek az sonra, taarruz aleyhtarlarının itirazları alabildiğine şiddetlendi. Kimisi, taarruzun bir cinnet olduğunu söylüyor, kimisi, ‘Ne diye boşu boşuna (!) kan dökelim?’ diyor, kimisi ise ‘Efendim, yüzde yirmi beş zafer ihtimali olsa, bu taarruza ben de taraftar olurdum, ancak, maalesef, yok!…’ diyordu. Nihayet içlerinden birisi, kalkıp da: ‘Efendim, bizim şu kadar katırımız ve şu kadar devemiz olsaydı, bu yapılabilirdi!…’ kabilinden bir hezeyan savurunca, dayanamayarak yumruğumu masaya vurdum, ve ‘Efendim’, dedim, bu taarruzda zafer ihtimali, yüzde yirmi beş değil, yüzde yetmiş beştir. Bizim, muarızlarımızın istedikleri ölçüde katırımız, yahut devemiz yok amma, ben Mehmetçiğin çaba gücünü, dünyanın öteki hiçbir mahluk ile mukayese edemem… O Mehmetçik, hengameyi sevdiği vakit, deveden çok fazla yol yürüyerek ve deveden çok fazla aç kalarak dövüşür. Hem unutmayın ki, Sakarya kavgamıza, mermilerimizin birçoklarını, Mehmetçiğin karısı taşımıştır. Muarızlarımıza nazaran, düşmanın tel örgüleri varmış. Bunu söyleyenlere hatırlatırım ki, Mehmetçik, gerçekten hırsa gelince, yumruklarıyla telleri değil, demirleri paralamıştır!…’

“Gaflet içindeydiler”

“Benim bu sözlerim üzerine merhum Kara Vasıf, ‘iyi amma efendim, Ankara ile İzmir ortasındaki 800 kilometrelik arayı alırken, askeri neyle besleyeceğiz?’ demezler mi! İddia buyuracağınız üzere, ona arayı ölçerken, pergeli her halde yanlış tutmuş olduğunu söyledim.  Bizim taarruza, Ankara’dan değil, Afyon’dan başlayacağımızı bile hesaplamayacak kadar gaflet içindeydiler. Kendisine, ‘Vasıf Beyefendi, artık harman mevsimidir. Artık köylünün elinde, her şey vardır. Onlar, kendi ordularını, fırınlar dolusu ekmekler çıkararak, sürülerle kurbanlar keserek ve çuvallar dolusu üzümler sağlayarak karşılayacaklardır. Bu hengame, diğer orduların, öbür koşullar içinde yaptıkları arbedelerden hiçbirisine benzemez. Bunun içindir ki, bu arbedede bizim iaşe menzilimiz, tarihin klâsik harplerinde görülen ordularınki üzere gerimizde değil, ilerimizdedir…’ dediğim vakit, Kara Vasıf’ın gözleri yaşarmıştı.

Ve çok şükür, artık ismini anmak istemediğim o musır muarızımızın hala, ‘Bize deve lâzım… Bize katır lâzım!…’

Deyip durmasına karşın, taarruz kararımız Heyeti Vekile ekseriyetinin tasdikine kavuştu!.”

“Adım adım düşmanı takip ettik”

“Çok şükür zafer, tarihlerde okuduğumuz biçimde kazanıldı. Ama tuhaf değil mi? Afyon’un sukut ettiğine, dürbünleriyle bakmadan inanmayanlar ve bu meyanda özellikle bize, ‘Efendim, bu işe deve lâzım… Bu iş devesiz olmaz’ diyen zevat, ‘İyi oldu. Lakin siz yoruldunuz, artık işin ötesini bize bırakın… Tek biz biraz dinlenin de, alimallah, biz gidip İzmir’e gireriz’ demezler mi?

Fakat müsaadenizle, biz şimdi lâyıkıyla sağlanmış saymadığımız bu erdemi, onlara emanet edemezdik. Bunun içindir ki, orduyu, Mustafa Kemal ile birlikte Afyon’dan İzmir’e kadar adım adım düşmanı takip ettik.. O devir, bazen buğday, bazen de üzüm çuvalları üzerinde, ikişer saat kestirerek geçirdiğimiz geceleri hatırlıyorum. Hatta bu saatlerden birisinde, üzerine uzandığı çuvalın deliğinden aldığı bir avuç üzümü ağzına atmadan önce, koca Mustafa Kemal’in gülerek, ‘Paşam, şu hayatın cilvesine bak, aslanlık edelim derken, farelere döndük, çuval deliğinden üzüm çalıyoruz!..’’ dediğini, o seyahatimizin en tatlı nüktelerinden biri olarak hatırlarım… Lakin, inanın bana, ömrümde hiçbir öteki yatağın rahatı, beni, o üzüm çuvalları üzerinde çekilen muzaffer uyku kadar mesut etmemiştir!…”

Başkomutan son kelamını söyler:  “Bütün sorumluluğu kendi üzerime alıyorum”

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundaki mihenk taşı sayılan Büyük Taarruz öncesi, Yunan Orduları, Güney Marmara’dan Menderes’e olan bir çizgi boyunca Batı Anadolu’yu işgal etmişti. Yunan Ordusu, Büyük Taarruz öncesi, hafif ve ağır makinalı tüfek, top, uçak ile motorlu araçlar bakımından sayıca üstün olmasına rağmen, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, sonuncu sonuç için taarruz etmekte kararlıydı. Batı Cephesi Kumandanı İsmet İnönü, Genelkurmay Lideri Fevzi Çakmak ve Ulusal Savunma Bakanı Kazım Özalp ile birlikte; Doğu ve Güney cephelerindeki birliklerin birçoklarının Batı’ya kaydırılması kararı verildi. Batı Cephesi’nde birinci sefer 200 bin kişilik bir güç toplanmıştı. Mustafa Kemal Paşa, 16 Haziran 1922 tarihinde aslında kesin kararını vermişti.

Kendisine karşı çıkanlara ise son kelamını söyledi: “Tarihe karşı bütün sorumluluğu kendi üzerime alıyorum…”

“26 Ağustos 04.30’da”

Mustafa Kemal Paşa, 18 Ağustos gecesi gizlice Ankara’dan ayrılarak, arabayla Konya’ya gitti. 21 Ağustos 1922 tarihli gazetelerde, Mustafa Kemal Paşa’nın Çankaya’da bir çay ziyafeti vereceği haberleri yer alıyordu. Halbuki ki Başkomutan, Batı Cephesi Karargahı’nda, İsmet İnönü’ye 26 Ağustos 1922 sabahı düşmana taarruz edilmesi buyruğunu veriyordu.

“Bir mahşeri andırıyordu”

30 Ağustos günü, 5 gün 5 gece süren meydan muharebesi son bulurken, Yunan Ordusunun temel kuvveti imha edildi. Mustafa Kemal Paşa ise 31 Ağustos’ta muharebe meydanında gördüğü görüntüyü şöyle anlatıyordu: “Muharebe meydanını dolaştığım vakit, ordumuzun ihraz ettiği zaferin azameti ve buna karşılık, hasım ordusunun uğradığı felaketin dehşeti beni çok duygulandırdı. Sırtların gerilerindeki bütün vadiler, bütün dereler, mahfuz ve örtülü yerler, bırakılmış toplar, arabalar, sınırsız teçhizat ve materyal ile ve bütün bu metrukât ortalarında yığınlar teşkil eden ölülerle, toplanıp karargâhımıza sevk edilen esir kafileleri ile gerçekten bir mahşeri andırıyordu.”

“Yaralı halde bayrağı göndere çekti”

Mehmetçikler, 2 Eylül’de Uşak’a girerken, bölgeden kaçışan Yunan ve Rum birlikleri Türk köylerini ateşe verdiği üzere, birçok sivil katledildi. Türk Ordusu için artık kurtarılması gereken tek kent İzmir’di. 9 Eylül 1922 sabahı evvel Ahmet Zeki Beyefendi komutasındaki 2. Süvari Fırkası ile Mürsel Paşa komutasındaki 1. Süvari Fırkası, akabinde da 5. Süvari Kolordusu Kumandanı Mirliva Fahrettin Paşa komutasındaki birlikler İzmir’e girdi Yüzbaşı Şerafeddin Beyefendi, yaralı halde Hükümet Konağı’na Türk bayrağını astı. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa ise Fevzi ve İsmet Paşalar ile 10 Eylül sabahı İzmir’e girerken, Fahrettin Paşa ile buluşup doğruca Hükümet Konağı’na gitti. 30 Ağustos’ta kazanılan zaferin akabinde Türk ordusu, yalnızca 9 günde işgal kuvvetlerini yenip İzmir kurtardı.