Daha Düzgün Yargı Derneği tarafından yapılan yazılı açıklamada Türkiye’de yargının bağımsız olmadığına dikkat çekilerek, “Bağımsız olmayan yargı tarafsız da olamaz. Yargı bağımsız değilse demokrasi ve halkın refahı geriler.” denildi.
Açıklamada, Yargıçlar ve Savcılar Şurası’nın (HSK) meslekten çıkarma hariç tüm kararlarının yargı kontrolü dışında olduğu belirtilerek, “Hâkim ve savcıların cürümleri HSK, Yargıtay ve Danıştay üyelerinin hataları da kendi kurumları ve meslektaşları müsaade verdiği takdirde soruşturulabilir. Soruşturma müsaadesi verilmemesine dair kararları son ve katidir, bu kararlara hiçbir yasal müracaat ve kontrol imkânı bulunmamaktadır.” tabirleri kullanıldı.
“YARGININ ELİ KOLU BAĞLI”
Suç işleyen kamu görevlilerine karşı yargının eli kolu bağlı olduğu belirtilen açıklamada, hatalı olanların soruşturulması için idari amirlerinin evvelce müsaade vermesine bağlı olduğu söz edildi.
“ANAYASAYI DEĞİŞTİRMEK KADAR ZOR”
Cumhurbaşkanı ile bakanların işlediği cürümleri yargının soruşturmasının, anayasayı değiştirmek kadar güç olduğu belirtilerek, “Soruşturma teklifi için 301, soruşturma kararı almak için 360 milletvekilinin oyu kaidedir. Kabahat işleyen üst seviye kamu vazifelileri, cumhurbaşkanı yahut ilgili bakan müsaade vermediği takdirde soruşturulamazlar. Öbür memurların hatalarını soruşturmak için idari amirlerinin yargıya müsaade vermesi kuraldır.” denildi.
Açıklamada atılacak tahlil adımları ise şu halde açıklandı:
– Yargı hizmetlerini düzenleyen ve yargı sisteminin yönetiminden sorumlu Adalet Yüksek Kurumu (Kurum) kurulmalı, yargı hizmetine ait HSK ve Adalet Bakanlığı’na verilen yetkiler Kurum’a aktarılmalıdır. Toplumun tüm kesitleri ve meslek mensupları Kurum’da temsil edilmeli, üye kompozisyonu hiçbir kişi yahut kümenin nüfuz kuramayacağı yapıda olmalıdır. Bütün meslek mensupları idari istikametten yalnızca Kurum’a bağlı olmalıdır. Kurum, yargı hizmet kurumları ile hizmetin muhataplarından oluşan, yargı hizmetlerinin muhtaçlığa uygunluğunu istişare ederek tavsiyeler oluşturan bir Daimî Hukuk Şûrası ile desteklenmelidir.
– Yargının yönetimiyle ilgili her türlü karar yargısal kontrole açılmalı, bu hususta uzman, seri yargılama yapan Adalet Yüksek Mahkemesi kurulmalı, isteyen herkes bu mahkemede dava açabilmelidir.
– Anayasa Mahkemesi’nin kapasitesi artırılmalı, mahkemedeki siyasallaşma giderilmelidir. İsteyen herkes, Anayasaya alışılmamış her türlü kanunların, inanılmaz hal (OHAL) dahil kararnamelerin, kararların ve süreçlerin iptalini talep edebilmeli, tıpkı husustaki tüm talepler tek dava halinde görülmelidir.
GEREKÇELİ VE AÇIK OY ESASI
– Yargıçlar ve savcılar da idareleri büsbütün kendi mensuplarından oluşan tam bağımsız meslek kuruluşlarına sahip olmalıdır.
– Adalet Yüksek Kurumu, Adalet Yüksek Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine adaylıklar ve atamalarda tam şeffaflık sağlanmalı, sürece kamuoyu kesinlikle dahil edilmelidir. Aday gösterme gerekçeli ve açık oy aslına tabi olmalı, aday adaylığından seçme ve atamaya kadar sürecin tamamı yargı kontrolüne tabi tutulmalıdır.
– Hukuk meslekleri için birbirine denkliğini sağlayacak yeknesak bir meslek planı oluşturulmalı, mesleğe giriş yeterlik ve koşulları çağdaş ülkeler düzeyine çıkarılmalıdır. Meslek mensuplarının uygulamada ve teoride denkleşmesi ve derinleşmesi sağlanmalı, terfiler mesleksel ve akademik yetkinliklere ve kaliteli hizmet üretme performansına tabi olmalıdır. Meslek mensupları ortasında açık ve adil bir yarış sistemi oluşturulmalı, hâkim, savcı ve noter seçme ve atamaları eşitler ortasında açık yarış yoluyla yapılmalıdır. Bağımsızlık ve tarafsızlıkları, kürsü teminatları ve aktif hesapverirlik ile güçlendirilmelidir. Hukuk eğitiminin niteliği yükseltilmeli, niceliği ülke muhtaçlığına ve amaçlarına nazaran, nitelikten ödün vermeksizin belirlenmelidir.
MAHKEME SAYISI 2 BİNE İNDİRİLMELİ
– Mahkemeler 26 resmî kalkınma bölgesinde, heyet mahkemelerini merkezlerde ağırlaştıracak, başkalarını halkın ayağında hizmet verecek biçimde düzenlenmeli, 7 bin civarındaki mahkeme sayısı 2 bin civarına indirilmelidir.
– Ulusal Uyuşmazlık Data Tabanı oluşturularak iş yükü ve gerekleri evvelden kestirilmeli, yargının kaynakları ileriye dönük planlanmalı, mahkemelerin ve meslek mensuplarının ihtisaslaşması sağlanmalıdır. Kalkınma hedef ve öncelikleri doğrultusunda ihtisas mahkemeleri kurulmalıdır. Dava öncesi dürüst ifşa ve ibraz kurumu getirilerek, tarafların sorumlu bağlantısı, olayları ve kanıtları dürüstçe açıklamaları sağlanmalı, dava öncesinde sulh ve uzlaşma teşvik edilmelidir.
– Dava öncesi dürüst ifşa ve ibraz ve uzlaşılamayan davaların belge hazırlama sürecine isimli hazırlık mahkemeleri nezaret etmeli, uyuşmazlık konusunu aktif önlemlerle koruma ederken belgelerin âlâ hazırlanmasına yardımcı olmalı, suistimalleri önlemelidir. Ortalama dört-beş sene süren davalar, süratli ve kaliteli yargılama ile en geç üç-dört ayda sonlandırılmalıdır. Etik yapay zekâ ile UYAP’taki bilgi ve deneyim birikiminden “Yargı Süreç ve Karar Dayanak Sistemi” oluşturulmalıdır.
– Bütün soruşturma müsaade ve kuralları kaldırılmalıdır. Cumhurbaşkanı, bakanlar ve milletvekilleri ile kritik mevkilerdeki üst seviye yargı ve kamu vazifelilerinin hatalarında, münhasıran Adalet Yüksek Mahkemesi yetkili olmalıdır.
