Elektrikli otomobilin şaşırtıcı tarihi! İşte çıkış sebebi

Elektrikli otomobilin tarihi, kaçırılan bir fırsat olarak düşünüldüğünde şaşırtıcı olduğu kadar öfkelendiricidir aslında. Petrolle bu kadar içli dışlı olmadan önce elektrikli otomobiller vardı çünkü. Petrole bağlı olmama fırsatıydı kaçırılan.

1900 yılına gelindiğinde, ABD’de yollardaki tüm arabaların üçte biri elektrikliydi; zalimce kaçırılmış bu fırsatın tarihine bakıyoruz. Bu şaşırtıcı derecede erken başlamış bir tarihtir. İskoç mühendis Robert Anderson 1830’larda bir tür elektrikli araba denemişti, ancak şarj edilebilir pillerin 1859’a kadar icat edilmemiş olması icadını bir şekilde engelledi ve bu da onun ilkel arabasını tek hünerli bir midilli (ve gerçek bir midilliden çok daha az kullanışlı) haline getirdi.

Yine de İskoçya’nın bu cesur yeni dünyaya hazır olup olmadığı tartışmalıdır: 1842’de Robert Davidson (birkaç yıl önce elektrikli bir araç denemiş olan başka bir İskoç) elektrikli lokomotifi Galvani’nin Perth’te “bazı kötü niyetli eller tarafından neredeyse tamir edilemeyecek şekilde kırıldığını” gördü. Ortak kanı lokomotifin işlerinden endişe eden demiryolu işçileri tarafından saldırıya uğradığı yönündeydi.

Bu umut vaat etmeyen başlangıca rağmen, elektrikli araçlar 20. yüzyılın başlarında, özellikle de ABD’de yaygın ticari dolaşıma girmişti. Manhattan’da elektrikli taksiler dolaşıyordu, 1897’de ABD’nin en çok satan arabası elektrikliydi ve 1901’de vurulduğunda Başkan McKinley hastaneye elektrikli bir ambulansla götürülmüştü. Londra’da Walter Bersey’in elektrikli taksileri vardı ve Berlin’in itfaiye araçları 1908’de elektrikliydi; gelecek parlak, temiz ve sessiz görünüyordu.

Ancak 1930’lara gelindiğinde, menzil sınırlamaları ve pratik olmayan şarj süreleri ile lanetlenen elektrik aleyhine kesin bir dönüş yaşanırken, benzin kısmen – ve ironik bir şekilde – elektrikli marş motoru sayesinde üstünlük kazandı. Benzinli olmayan atları şiddetle destekleyen Horseless Age dergisi bu durumdan çok memnun kalacaktı. 1960’ların sonlarında ABD Kongresi elektrikli araçların geliştirilmesini teşvik eden bir yasa tasarısını kabul ettiğinde kısa bir ilgi canlanması yaşandı, ancak 2009’da Nissan Leaf ilgi uyandırana kadar pek bir şey olmadı. Anderson ve arkadaşlarına tanıdık gelebilecek altyapı ve batarya sorunlarıyla boğuşan elektrikli hala tam olarak o noktada deği

Her neyse, işte tüm bu geçmişin öyküsü

1. Thomas Edison, 1895

Elektrikle yakından ilgilenen Thomas Edison’un birkaç elektrikli arabası vardı (ve bataryalar tasarlamıştı), ancak görünüşe göre arabayı genellikle Bayan Edison kullanıyordu. Edison Innovation Foundation’a göre “Büyük mucit çok iyi bir sürücü değildi, sık sık hendeklere ve ağaçlara temas ederdi!”.

2. Charles Jeantaud, 1898

Fransız mühendis Charles Jeantaud, 1881’de ilk akülü elektrikli otomobil olmaya aday Tilbury’yi yarattı. Jeantaud sanki onu kırbaçla çekiştiriyormuş gibi görünüyor. Bıyıkları görünen yarış pilotu Kont Gaston de Chasseloup-Laubat ve kardeşi Louis. Chasseloup-Laubat, Jeantaud elektrikli arabalarıyla birçok hız rekoru kırmıştır.

3. Camille Jenatzy ve La Jamais Contente

Chasseloup-Laubat ve Jeantaud’nun fin de siècle Wacky Races’deki en büyük rakibi kızıl sakallı “Kızıl Şeytan” Camille Jenatzy idi. İkili düzenli olarak birbirlerinin rekorlarını kırarken son sözü 1899’da Jenatzy söyledi ve kendi tasarladığı elektrikli fitil La Jamais Contente (asla tatmin olmaz anlamında) ile 65.792mph (105.882 kph) hıza ulaştı. Belki de o noktada Belçikalı nihayet tatmin olmuştu?

4. Baker Electrics reklamı, 1910

Elektrikli arabalar hızla kadınların tercihi haline geldi: daha sessiz, daha temiz ve el krankına gerek yok (daha kasvetli bir şekilde, Tom Standage, otomobil tarihinde, sınırlı menzillerinin eşlerini takip etmeye hevesli erkekleri cezbetmiş olabileceğini öne sürüyor). Henry’nin karısı Clara Ford bile bir tane kullanmıştır. 1910 tarihli bu reklamda bir kadın kocasını golfe götürüyor. Muhtemelen kocasının golf hocası hakkında şikayetlerini dinlemek yerine o sessiz köpeğin yanında oturmayı dört gözle bekliyordur.

5. Atlar ve arabanın yanında elektrikli araba, 1910

1894’teki Büyük At Gübresi Krizini hatırlıyor musunuz? O zamanlar Manhattan’ın 100.000 atı günde 1.100 tondan fazla dışkı üretiyordu ve bir gözlemci şehri “kelimenin tam anlamıyla sıcak, kahverengi bir paspasla kaplı” olarak tanımlıyordu. Şehirlerin at pisliği içinde boğulma tehlikesi son derece gerçek ve korkutucuydu, bu nedenle bu zarif küçük Smart atası gibi araçlar dualarına fütüristik bir cevap gibi hissetmiş olmalılar. Şimdi insanlar krizin acısız çözümünü iklim kriziyle mücadeleye karşı çıkmak için kullanıyor, çünkü ne yazık ki hiçbir ilerleme aptallığı tedavi edemiyor.

6. Elektrikli çocuk arabası, 1921

Başka elektrikli ulaşım araçları da mevcuttu: Örneğin Gustave Trouvé’nin 1881 tarihli tuhaf asimetrik üç tekerlekli bisikleti Londra Dalston’daki bir adamın binebileceği bir şeye benziyor (bir taslağında köpekler ve şoktan sarsılan silindir şapkalı adamlar görülüyor). Zarif Bayan P Mackenzie tarafından modellenen bu elektrikli bebek arabası hiçbir zaman tutmadı, ataerkillik yüzünden. Ama neden olmasın?

7. Paris’te elektrikli araba, 1941

Resim, Almanların Paris’i işgal ettiği ve insanların akıllarında başka şeylerin olduğu bir döneme ait; yine de atlı çift katlı aracın yolcuları, elektrikli bir banyo küvetinin görüntüsü karşısında şaşkına dönüyorlar. Anlaşılır bir şey. Arkadaki tekerleme gibi ayakkabı dükkânı ismine dikkat edin – bunu bir kadeh beaujolais nouveau içtikten sonra söylemeyi deneyin.

8. Süt ürünleri işçileri bir süt arabasını yüklerken, Blackpool

Süt arabası hayatta kalan elektrik ve kültürel bir simgedir: Michael Caine The Italian Job filminde bir tanesine binmiş; Linford Christie bir tanesiyle yarışmış; şeytani bıyıklı sütçü Ted Mustard, Speed’in Father Ted parodisinde bubi tuzağı kurmuştur. Covid’den bu yana yeniden canlanmaya başladılar – hatta New York Times bu fenomen hakkında “Britanya ne kadar tuhaf değil mi?” başlıklı bir makale bile yazdı.

9. Amitron prototipi, 1967

Amitron, ilk elektrikli araba reklamlarının nasıl görüneceğini tahmin ettiğim gibi gerçekten. Uzay Yolu’nun Kaptan Kirk’ünün düşman bir gezegende sürebileceği bir şeyi gösteren garip botlar giyen harika bir kız. Hava dolu koltuklara ve saatte 50 mil hızla 150 mil menzile sahip olması gerekiyordu ancak “çeşitli teknik sorunlar nedeniyle” prototip aşamasından öteye gidemedi.

10. Sinclair C5, 1985

Kalabalık bir alanda, Sinclair C5 muhtemelen İngiltere’nin 1980’lerdeki en saçma kültürel eseridir: kısmen Reliant Robin, kısmen mobilite scooter, hepsi saçmalık. Ne kadar korkunç derecede küçük oldukları görülüyor. içindeki yetişkinlerin görüntüleri C5’i ciddi bir araçtan çok bir Little Tikes binek aracına benzetiyor. Ama aslında o kadar saçma mıydı? 2023’te 5 peni karşılığında 20 mil ve emisyonsuz yollar uzak bir hayal olarak kalacak, elektrikli otomobiller sayesinde.

Kaynak: Guardian gazetesi.