Gizli örgüt de çökertildi

MERT İNAN Milliyet – Yunanistan’ın Anadolu’yu terk edeceği söylentilerinin ortaya çıkması üzerine İzmir’in Rum ileri gelenleri, Metropolit Hrisostomos’un liderliğinde 1921 yılı sonbaharında Ege’de otonom bir devlet kurulmasına dönük bir aktiflik ortaya koymuşlardı. Anadolu Rumlarının direnişini amaçlayan Mikrasiatiki Amina (Anadolu’yu Savunma) zımnî örgütü böylece kurulmuştu. Örgüt üyeleri, Sakarya Savaşı sonrası, 18-50 yaş ortasındaki Anadolu Rumlarının Yunan Ordusu’na katılmasını, bu şahısların servetlerinin beşte birine el konulması gerektiğini gündeme getiriyordu. Örgüt mensupları, İngiltere, Fransa, İtalya ve Amerika nezdinde de teşebbüslerde bulunuyor, Yunan Hükümeti yetkilileri ve parti mensuplarıyla da temasa geçerek kendilerine garanti verilmesini istiyordu. Örgüt Başkomutan Papulas’ın liderliğini talep etse de Yunan Hükümeti bu talebe temkinli yaklaşıyor, Gunaris Hükümeti’nin hali sebebiyle de liderliği üstlenemeyen Papulas, başkomutanlıktan istifa ediyordu. Yaşanan gelişmeler üzerine Büyük Taarruz’un bahtının belirlenmesinde tesirli bir isim, Hacianestis başkomutanlığa getirilmişti. Yunan Ordusu’nun 1922 Ağustos’undaki mağlubiyetinin ardından gerilemeye başlamasıyla Anadolu’yu Savunma Örgütü hiç değilse Kemalpaşa’da bir savunma örgütlenmesi için harekete geçti. Yunan Ordusu’nun İzmir’e hakikat çekilişine yangınlar eşlik etmişti ki, Batı Anadolu’nun bu güç saatlerine tanıklık etmiş olan Mehmet Asım Us, Anadolu’yu Savunma Örgütü için, “Hiç elbet Yunan tahrip taburlarının bir kesiminden diğer bir şey değildi” sözünü kullanıyordu. İstanbul Üniversitesi, “Atatürk Unsurları ve İnkılap Tarihi” Bölümü’nden Nilüfer Erdem’in ortaya çıkardığı arşiv evraklarına nazaran Mikrasiatiki Amina örgütü İzmir Metropoliti Hrisostomos’un liderliğinde 1921 yılının Ekim ayında ortaya çıkmıştı. Erdem’in yaptığı araştırmalara nazaran kelam konusu örgütün amblemi, ateşin üzerinde kanatları açık biçimde duran bir Anka kuşu olarak belirlenmişti. Arşiv dökümanlarından yansıyan bilgiler, örgütün fakat ve faaliyetleri hakkında kıymetli bilgiler verirken, şu saptamalar ise dikkat çekiyordu:  «Yüksek Komiser Steryadis evvelce örgüte uzak durmuştu. Lakin daha sonra kurucu üyelerden İzmir Yunan Yönetimi İçişleri Bölümü’nden Müfettiş Evripeos’u makamına çağırarak örgüt hakkında bilgi almış ve ardından örgüt faaliyetlerine müsaade verdiğini açıklamıştı. Örgütün maliye ve askeri kurulu, ayrıyeten merkez idare konseyinin kontrolünde irtibat, yardım, halkla bağlar ve izcilik üniteleriyle, basın ofisi da bulunuyordu.”

Kadınlar da örgütte

“Ögütün kuruluşundan kısa bir müddet sonra Rum bayanlar da ayrıyeten bir örgüt kurmuşlardır. İzmir’de kurulmuş olan Anadolulu Rum Bayanların Savunma [Amina Ellinidon Mikrasias] Örgütü’nün maksadı, Peridu’nun arşivinde bulunan örgüt programında belirtildiği üzere, Anadolu’yu kurtarmakla ilgili erkeklerin faaliyetlerine takviye vermekti. Anadolu’yu Savunma Örgütü’nün, Yunanistan’ın 14 Kasım 1920’de gerçekleştirdiği seçim sonrasında İstanbul’a sığınmış bir ekip Venizelist subaylar tarafından kurulmuş olan “İstanbul’u Savunma [Amina Tis Konstantinupoleos]” Örgütü ile paralel hareket ettiği anlaşılmaktadır.”

Gunaris’e mektup

“Örgüt 1922 yılı Mart ayı içinde müttefik devletler ve Yunanistan nezdindeki teşebbüslerine sürat vermişti. 21 Mart 1922 tarihinde İngiltere, Fransa,

İtalya Başbakanları, Amerika Lideri ve söz edilen ülkelerin Dışişleri Bakanlarına, Yüksek Komiser Steryadis tarafından da onaylanmış bir muhtıra sundular. Muhtıra metninde Anadolu Hıristiyanlarının Osmanlı rejimini yine yaşamak istemedikleri vurgulanmıştı. İzmir’deki örgüt mensupları Anadolu’nun terk edileceği ile ilgili söylentilerin artması üzerine Yunan Başbakanı Gunaris, Meclis Lideri Lomvardos ve çeşitli parti önderlerine telgraf göndermişlerdi. 28 Mart 1922 tarihli bu telgrafta asıl değerli satırlar, Anadolu Rumlarının kritik olan bu saatlerde direnmeye karar verdikleri ve Yunan Ordusu’nu desteklemek konusunda her türlü fedakârlığı yapacaklarıyla ilgili olanlardı. Örgüt idare konseyi Başkomutan Papulas’a da telgraf göndererek, ‘özgürlük uğraşının devamını rica ettiklerini’ bildirmişti.”

Bozgundan kaçamadılar

“Yunan Ordusu 1922 Ağustos’undaki bozgunu sonrasında gerilemeye başlayınca, Anadolu’yu Savunma Örgütü hiç değilse Kemalpaşa’da bir savunma örgütlenmesi için harekete geçmişti. Örgütün Bursa, Balıkesir ve Bandırma havalisine kadar Rumların yaşadığı tüm yerleşim ünitelerinde şubeleri vardı. Yunanlıların Anadolu’daki bozgununu takiben Yunanistan’a sığınmış olan göçmenlerin anlatımları da örgüt faaliyetlerinin İzmir’le sonlu kalmadığını ve Batı Anadolu’nun öbür bölgelerinde de örgütlü Rumların bulunduğunu ortaya koyuyor.”

Ancak tüm uğraşlarına karşın işgalci Yunan Ordusu üzere yeraltı örgütü Mikrasiatiki Amina da Büyük Taarruz ile bozguna uğratılmıştı.