IEA: Global fosil yakıt talebi 2030 yılına kadar tepeye ulaşacak

Dünya Güç Görünümü (WEO) 2023 raporunda birinci defa mevcut siyasetlere dayalı olan bir senaryoda fosil yakıt talebinin tepe yapacağı öngörüldü. Rapora nazaran global kömür, petrol ve gaz talebi 2030’dan evvel tepe yapacak.

Uluslararası Güç Ajansı (IEA), global güç dalına yönelik tahlil ve projeksiyonlar için en yetkili kaynak olarak kabul edilen Dünya Güç Görünümü (WEO) 2023 raporunu yayımladı.

Hükümetlerin mevcut siyasetlerine dayanarak hazırlanan rapora nazaran, pak güç teknolojilerine dayanağın artması ve dünya çapındaki yapısal ekonomik değişikliklerin, fosil yakıtlar açısından büyük tesirleri olacak.

FOSİL YAKIT HİSSESİNDE DÜŞÜŞ BEKLENTİSİ

Küresel kömür, petrol ve gaz talebi 2030’dan evvel tepe yapacak. Birinci defa bir WEO raporundaki mevcut siyasetlere dayalı olan bir senaryoda fosil yakıt talebinin tepe yapacağı öngörülürken, global güç tedarikinde on yıllardır yüzde 80 düzeyinde kalan fosil yakıtların hissesi 2030 prestijiyle yüzde 73’e inecek. Global güç dalı karbon emisyonları da 2025 prestijiyle tepeyi görecek.

Pik düzeyin akabinde düşüşe geçse de fosil yakıt talebi, global sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırmak için hala çok yüksek düzeyde kalacak. Pak güçteki süratli büyümeye karşın, global emisyonlar sıcaklık artışının yüzyıl sonuna kadar 2,4 dereceye ulaşmasına yol açacak halde yüksek kalabilir.

TEMİZ GÜÇTE BÜYÜME

Temiz güç teknolojileri, 2030 prestijiyle dünya güç sisteminde bugüne nazaran daha büyük bir rol oynayacak. Yollardaki elektrikli araçların sayısı 10 kat artarken, yenilenebilir gücün global elektrik üretimindeki hissesi bugünkü yüzde 30 düzeyinden yüzde 50’ye yaklaşacak.

Yeni deniz üstü rüzgar gücü projelerine yeni kömür ve gaz santrallerinin üç katı yatırım yapılacak. Ülkelerin mevcut siyasetleri ve iklim amaçlarına nazaran hareket etmeleri durumunda, pak güçteki ilerleme çok daha süratli olabilir.

Rapora nazaran, yenilenebilir güç kaynakları 2030’a kadar oluşacak yeni elektrik üretim kapasitesinin yüzde 80’ini sağlayacak. Güneş gücü, tek başına bu büyümenin yarısını oluşturacak. Bu büyüme, hala güneş gücündeki potansiyelin altında kalacak.

Dünyadaki güneş paneli üretim kapasitesi 2030 prestijiyle 1,200 gigavata ulaşırken, kurulan güneş gücü santrali kapasitesi bu tarihte 500 gigavat düzeyinde olacak.

Güneş gücünde 2030’a kadar 800 gigavat yeni kapasite oluşturulması halinde, Çin’deki kömürden elektrik üretimi yüzde 20 ve Latin Amerika, Afrika, Güneydoğu Asya ve Orta Doğu’daki kömür ve gazdan elektrik üretimi yüzde 25 azalabilir.

Bu kapsamda WEO 2023, dünyanın 2030 prestijiyle iklim gayelerine uyumlu bir patikaya girmesi için global yenilenebilir güç kapasitesinin üç katına ve güç verimliliğindeki güzelleşme suratının iki katına çıkarılması, fosil yakıt operasyonlarından kaynaklı metan emisyonlarının yüzde 75 azaltılması, gelişmekte olan ekonomilerde yenilenebilir güç yatırımlarının üç katına çıkarılması için geniş çaplı finansman düzeneklerinin oluşturulması ve fosil yakıt tüketiminin tertipli halde azalmasını sağlayacak tedbirler alınmasını içeren 5 unsurluk global bir strateji sunuyor.

ORTA DOĞUDA’Kİ TANSİYON BELİRSİZLİKLERİ ARTIRIYOR

Rapora nazaran, İsrail-Filistin ortasında devam eden çatışmaların dikkatleri yine güç güvenliğine yönelik kaygılara çevirdiği ve birçok ülkenin geçen yıl başlayan güç krizinin tesirleriyle çaba ettiği bu devirde, güç güvenliği giderek zorlaşıyor.

IEA’in kurulmasına yol açan petrol krizinden 50 yıl sonra yaşanan Orta Doğu’daki “endişe verici durum”, inatçı enflasyon ve yüksek borçlanma maliyetlerinin tesiri altındaki istikrarsız dünya iktisadı için daha fazla belirsizlik yaratıyor.

DOĞALGAZIN ‘ALTIN ÇAĞINDA’ SONA DOĞRU

Rusya’nın Ukrayna’daki savaşın akabinde Avrupa’ya gaz akışını büyük ölçüde kesmesiyle güç güvenliği telaşları ve fiyat şoklarının yaşandığı gaz piyasalarında, birkaç yıl içinde baskıların azalması bekleniyor.

Dünyada 2025’ten sonra faaliyete geçecek yeni sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) projelerinin 2030’a kadar yıllık 250 milyar metreküplük ilave kapasite oluşturacağı öngörülürken, bu sayı bugünkü toplam LNG tedarik kapasitesinin yüzde 45’ine karşılık geliyor.

Güçlü kapasite artışı fiyatlardaki baskıyı azaltarak tedarik kaygılarını de hafifletirken, global gaz talebindeki büyümenin yavaşlaması ve gazın “altın çağının” sonuna yaklaşması nedeniyle, kelam konusu kapasite artışı birebir vakitte arz fazlası yaratma riski de taşıyor.

Gaz talep artışındaki yavaşlamaya bağlı olarak Rusya’nın müşteri tabanını genişletmek için hudutlu fırsatları olması bekleniyor.

Rusya’nın memleketler arası gaz ticaretinde 2021’de yüzde 30 olan hissesinin 2030’da yüzde 15’in altına düşeceği hesaplanıyor.

İŞ BİRLİĞİNİ ATIRMA ÇAĞRISI

IEA Lideri Fatih Birol, rapora ait değerlendirmesinde, pak güç dönüşümünün dünya çapında ve durdurulamaz bir düzeyde olduğunu belirterek, “Enerji dönüşümü bir ‘eğer’ sıkıntısı değil, yalnızca ‘ne kadar erken’ sorunu ve dönüşüm ne kadar erken olursa, hepimiz için o kadar yeterli olacak. Hükümetler, şirketler ve yatırımcıların pak güç dönüşümünü engellemek yerine ardında durması gerekiyor. Burada, yeni iş ve fırsatlar, daha fazla güç güvenliği, pak hava, güce erişim ve herkes için daha inançlı bir iklimi oluşturacak muazzam yararlar var.” tabirlerini kullandı.

Geleneksel güç piyasalarındaki mevcut gerginlik ve dalgalanmalara dikkati çeken Birol, şunları kaydetti:

“Bunları dikkate aldığımızda, petrol yahut gazın dünyanın güç ve iklim geleceği için muteber seçenekler olduğuna yönelik savlar, her zamankinden çok daha zayıf. Her ülkenin kendi yolunu bulması gerekli fakat pak güç dönüşümünü hızlandırmak için memleketler arası iş birliği hayati değerde. Bilhassa emisyonların azalma suratı, büyük ölçüde dünyanın süratle büyüyen ekonomilerindeki artan güç talebini karşılamada oluşturulacak sürdürülebilir tahlillere bağlı. Bütün bunlar, iş birliğinden geri adım atmanın değil, iş birliğini iki katına çıkarmanın değerine işaret ediyor.” (AA)