İstanbul Boğazı’nın yelkovan kuşları, uydu vericileriyle anbean takip ediliyor

İSTANBUL (AA) – Nesli tehlikede olan yelkovan kuşlarının korunması
için proje yürüten akademisyenler, İstanbul Boğazı’ndan geçiş yapan 30
kuşu, uzun uğraşlar sonucu sırtlarına taktıkları uydu cihazlarıyla 24
saat takip ediyor.

TÜBİTAK’ın desteğiyle Boğaziçi
Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü öncülüğünde, Ege Üniversitesi
Biyoloji Bölümü, İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi, Akdeniz Bilim
Vakfı ve Türk Deniz Araştırmacıları Vakfından akademisyenler, Akdeniz
Havzası’ndaki ve Karadeniz’deki Yelkovan Kuşlarının Korunması” projesi
kapsamında ortak çalışma başlattı.

“Yeni Nesil
Genomik, Akustik ve GPS-GSM İzleme Yöntemleri kullanan akademisyen
ekibi, şubat ayında İstanbul Boğazı’na açılarak, deniz yüzeyine yakın
olacak şekilde iki bot arasına 50 metre şeffaf ağ gerdi.

Ağa
takılan yelkovan kuşlarını dikkatle kurtaran akademisyenler, boy ve
kanat uzunluğu ile ağırlığını ölçtüğü kuşlardan kan örnekleri aldı.

Ekip, dış özelliklerini de raporladığı kuşların sırt tüylerinin üzerine kibrit kutusu büyüklüğünde birer uydu vericisi taktı.

Yapılan işlemlerin ardından tekrar doğaya salınan kuşlar, bilgisayar sistemiyle anbean takip edilmeye başlandı.

Özel
şifreyle girilen sistemdeki haritada, numaralandırılan her kuşun sinyal
verdiği rotalar sarı çizgilerle görülebilirken, aynı yerde yakalanıp
cihaz takılan kuşların aynı göç rotasını kullanıp kullanmadıkları da
tespit edilebiliyor.

Bilgiler Tarım ve Orman Bakanlığı ile paylaşılıyor

Projeyle
ilgili AA muhabirine bilgi veren Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri
Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Raşit Bilgin, Türkiye’deki yelkovan
kuşlarının Batı Akdeniz ve Ege Denizi’nde üreme kolonileri olduğunu, bu
kuşlarla İstanbul Boğazı’ndaki yelkovan kuşlarının akrabalık ilişkileri
olup olmadığını araştırdıklarını anlattı.

Seferihasar,
Gökçeada, Fethiye, Olimpos ve Kaş’ta yelkovan kuşlarının bulunduğu
alanlara ses kayıt cihazları koyduklarını belirten Bilgin, “Özellikle
üreme döneminde olan yelkovan kuşlarının seslerini yakalarsak, oralarda
üreme kolonileri olduğunu anlayabileceğiz. Bu alanlar özel olarak
korunması gereken koloniler olacak. Türkiye’de şu anda yelkovan
kuşlarına ait üreme kolonileri olup olmadığını bilmiyoruz.” dedi.

Kuşlara
verici cihazları takarak hareketlerini uydu üzerinden takip ettiklerini
kaydeden Bilgin, kuşların korunmalarına katkıda bulunmak için
Türkiye’deki üreme kolonilerinin yerlerini, beslenme ve göç
davranışlarını tespit etmeyi amaçladıklarını söyledi.

Yelkovan
kuşlarının neslinin tehlike altında olduğunu vurgulayan Bilgin, proje
sonunda elde ettikleri bilgileri Tarım ve Orman Bakanlığı ile paylaşarak
kuşların Türkiye’de korunmasına yönelik stratejiler geliştirilmesine
katkıda bulunmayı amaçladıklarını dile getirdi.

Üçüncü yılda yakalamayı başardılar

Projeye
başladıkları ilk 2 yılda kuşları yakalama çalışmalarının başarısız
olduğunu anlatan Bilgin, 3’üncü yılda benzer bir proje yürütmeyi
planlayan diğer üniversiteler ile işbirliği yaparak ekip
oluşturduklarını, sonrasında kuşları yakalamayı başardıklarını ifade
etti.

Yelkovan kuşunu yakalamanın neredeyse
imkansız olduğunu ifade eden Bilgin, “Bunlar saatte 70 kilometre hıza
ulaşan kuşlar. İnanılmaz hızlı uçuyorlar. 3’üncü senede TÜDAV’dan Asaf
Ertan’ın 30 sene önce kullandığı, iki duba arasına bir ağ germe
yönteminin modifikasyonuyla ilerleyebildik. Ağın bir tarafı büyük bir
tekne, diğer ucu zodyak bottaydı. Bir de dışarda zodyak bot bulunuyordu.
Yelkovanlar, Boğaz göçleri süreçlerinde bu ağı görmeyerek
takılıyorlardı. Takıldıkları an, ortada olan zodyak müdahale etti, hemen
yelkovanları sudan topladık. Bu şekilde 30 yelkovanı yakaladık.” diye
konuştu.

Her gün sistemdeki haritaya bakıp
kuşların nerede olduğunu takip ettiklerini söyleyen Bilgin, kuşlara
takılan vericilerin, 3 ay sonra sırtlarından doğal bir şekilde
düşeceğini belirtti.

Veri toplamaya ilk olarak
İstanbul Boğazı’nda başladıklarının altını çizen Bilgin, “Bu kuşların
günde 500 kilometreye yakın yol katettiğini, saatte 70 kilometre hıza
ulaştıklarını gözlemliyoruz. Çok ilginç davranışlar gösteriyorlar.”
ifadesini kullandı.

Batı Karadeniz ve Sivastopol’a gidiyorlar

Haritaya
göre kuşların şu ana kadar daha çok Batı Karadeniz kıyıları ile
Ukrayna’nın Sivastopol şehrinin kıyılarında sinyal verdiğini, Doğu
Karadeniz kıyılarına gitmediklerini aktaran Bilgin, “Sivastopol
tarafında verimli bir beslenme alanı olduğunu görüyoruz. Doğu
Karadeniz’e geçtiklerini çok görmüyoruz. Daha yakın bölgeden beslenme
gereksinimlerini karşılayabilecekken daha uzun mesafeler katedip enerji
harcamayı tercih etmiyorlar diye anlıyoruz. Şu an için özellikle
Karadeniz kıyılarımızda üreme kolonisine ait veri yok gibi. Öyle bir
koloni olsa, orada uzun süre kalmasını ve sinyal vermesini beklerdik.”
şeklinde konuştu.

Cinsiyetlerini, akrabalık
ilişkilerini belirlemek için kuşların kan örneklerini aldıklarını dile
getiren Bilgin, veri toplama sürecinin devam ettiğini belirterek, proje
sonunda elde ettikleri bilgileri rapor haline getireceklerini söyledi.

Muhabir: Başak Akbulut Yazar