İstanbul’da zelzele tehlikesi taban sıvılaşması ile de kendini gösteriyor

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’taki sarsıntılarda meydana gelen yıkımın akabinde beklenen muhtemel Marmara sarsıntısı nedeniyle bütün gözler İstanbul’a çevrildi. Uzmanlar da bilhassa “zemin sıvılaşması” açısından riskli olan ilçelerde inşa edilen binalarda, tabana uygun temel sistemi uygulanarak sarsıntıya karşı hazırlık yapılması konusunda ikazda bulunuyor.

Kentteki yer sıvılaşması görülen alanlara ait açıklama yapan Prof. Dr. Süleyman Dalgıç, İstanbul’un birçok noktasında dere yatakları bulunduğunu, bu noktalara yapılmış çok sayıda da bina olduğunu kaydetti.

“SIVILAŞMA RİSKİ BİNALARA ZİYAN VEREBİLİYOR”

Prof. Dr. Dalgıç, dere yataklarının alüvyondan oluşan genç yerlere dikkati çekerek, şunları söyledi:

“Dere yataklarında sarsıntı sırasında sıvılaşma riski ve taşıma gücü kayıpları üzere problemler oluşarak binalara ziyan verebiliyor. Şayet bu alanlarda sondaj yapıp, ana kayaya ulaşıp, taban güzelleştirmesiyle binaları yapıyorsak, İstanbul’da vadi yatakları sorun değil. Fakat direk bodrum kat yapmadan, yer güzelleştirmesi yapmadan binanızı yaparsanız tıpkı Maraş, Adıyaman, Antakya’da olduğu üzere bir hasarın ortaya çıkması mümkün.

İstanbul’da yerde sıvılaşma bilhassa Marmara Denizi kıyıları, boğaz kıyıları, Haliç kıyıları, Karadeniz kıyılarında var. Ayrıyeten Fatih’te dolgu ve alüvyon tabanlar var. Bu nedenle Fatih’in kıyı kenarları biraz sıkıntılı. Birtakım yerlerde 30 metrenin üzerinde dolgu yerler var. Buralarda yapılmış eski binalar var. Bu binaların ilgili belediye tarafından denetlenmesi gerekiyor.”

“BELEDİYELERDE JEOLOJİ MÜHENDİSLERİ SAYISININ ARTTIRILMASI GEREKİYOR”

Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’da tabana uygun binaların yapılmasının, zelzelede yaşanacak riski en aza indireceğini belirtti. Binaları yaparken yer etütlerine dikkat edilmesinin kıymetli olduğunun altını çizen Dalgıç, “Binanın temel sistemine ne kadar dikkat edersek yapacağımız yapılar o kadar ayakta kalacaktır. Binaların taban etütleri sonucunda temel sistemlerini inceliyoruz. Şayet binada radye temel yapılacaksa radye temel yapıyoruz. Bazen radye temel de yapmak kâfi olmuyor. Çok farklı yer düzgünleştirme teknikleri var. Riskli gördüğümüz yapılarda uygun temel sistemini uygulayarak sarsıntıya karşı kendimizi hazırlamış oluyoruz. Binayı yaparken taban ile planı birlikte yapmamız lazım” diye konuştu.

Prof. Dr. Dalgıç, binaların üretiminde kontrollerin daha fazla artırılması gerektiğini de lisana getirirken kelamlarını şunları söyledi:

“Bina imalinde kontroller maalesef eksik. Yeni yapılan binalarda taban etütlerini daha sıkı denetlememiz, gereken kıymeti vermemiz gerekiyor. Bu manada belediyelerdeki jeoloji mühendisleri sayısı kâfi değil. Belediyelerde jeoloji mühendisleri sayısını artırılması gerekiyor. Ayrıyeten yapı kontrol firmaları tekrar yetersiz kalıyor. Firmaların bünyelerinde taban etütlerini denetlemeleri için jeoloji mühendisi gerekiyor.”

“BAZI İLÇELER RİSK ALTINDA”

Kuzey Anadolu Fay Sınırının Marmara Denizi’nin içerisinden geçtiğini ve İstanbul’a 15 kilometre uzaklıkta bulunduğunu anımsatan Dalgıç, “Bu nedenle birtakım ilçelerimiz risk altında olabilir. Bunun için yapılarımızı riske karşı hazırlamamız, yeni yapıları buna nazaran yapmamız lazım. İstanbul’da kimi yerlerde vadi yatakları, alüvyon oluşumlar ve ‘Kuş dili’ dediğimiz makus taban özelliğindeki bir formasyonumuz var. Öteki formasyonlarımız uygun özelliktedir. Yer etütlerinin de taşıma gücü, oturma üzere bedellerini belirliyoruz. Böylelikle İstanbul ölçeğinde yapılan yahut yapılacak yapılarda sarsıntı riskini en aza indirgemiş oluyoruz. Binaları yaparken yer ile yapı kalitesini birbirleriyle uyumlu olması gerekiyor. İstanbul’da bu ahengi sağladığımız vakit çok az hasarla gelecek zelzelesi atlatabiliriz” diye konuştu.

“BİR İLÇEDE TABANIN BİR TARAFIN YERİ KÖTÜYKEN BİR TARAFI YETERLİ OLABİLİR”

İstanbul’un taban yapısını ilçe bazında değerlendirmenin yanlış olduğunu anlatan Dalgıç, parsel bazında yapılacak yer etütlerinde binanın oturacağı taban yapısının net olarak ortaya çıktığını söz etti.
Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’un her ilçesinde dere yatağı ve kaya yerlerin bulunduğunu lisana getirerek, şunları kaydetti:

“‘Kaya’ dediğimiz yerlerde bile alüvyon oluşukları, yamaç molozu oluşukları yahut kayanın kendi içerisinde ayrışmış kısımları, fay zonları, yeraltı suları var. Bir yere ‘sağlam’ diyoruz lakin bu alanlarda kaya düşmeleri, kaya kaymaları olabilir. Hasebiyle her parselin kendine has bir özelliği var. Bir ilçede yerin bir tarafın yeri kötüyken bir tarafı uygun olabilir. Tıpkı parsel içerisinde tabanın bir tarafı kaya, bir tarafı kayaların ayrışmış durumları olabiliyor.

Bu nedenle ilçenin tamamını ‘zemin kötü’ diye belirtmek yanlış. Örneğin Beylikdüzü’nün yeri ‘kötü’ demek yanlış bir bilgi. Beylikdüzü’nün makul kısımlarında heyelan olayları var. Oranın kayma düzlemini bilirsek, kayma düzleminin altına ulaşacak fore kazıklar yaparsak o heyelanlı alanlarda da sorun olmayacaktır. Avrupa Yakası ‘kötü zemin’ olarak lanse ediliyor. Bu çok hakikat değil. Bu nedenle İstanbul’un ‘riskli ve sağlam ilçeleri’ diye bir ayrımın olmaması gerekiyor.” (AA)