Kentsel dönüşüm yasası sonrası mülkiyet hakkı tartışmaları büyüyor

Kamuoyunda kentsel dönüşüm yasası olarak bilinen kanun teklifi dün gece TBMM’de kabul edildi. Lakin riskli alanların dönüştürülme sürecini hızlandırmayı amaçlayan yasanın, rezerv alanlara ait hususları ‘mülkiyet hakkının ihlali’ gerekçesiyle tenkitleri de beraberinde getirdi.

Eleştirilerin odağında ise, meskun alanların maliklerin isteği aranmadan rezerv alanı ilan edilebilecek olmasının yanı sıra, rezerv alan olarak belirlenen yerlerdeki konut sahiplerine eski konutlarının yerine daha düşük değerli bölgelerden konut verilebilecek olması yer alıyor.

Kanunla ayrıyeten, daha evvel maliklerin üçte ikisinin isteği gereken kentsel dönüşüm çalışmalarına, bundan sonra yüzde 50 artı bir çoğunluğa ulaşıldığında başlanabilecek.

ADİL KARAİSMAİLOĞLU: KENTSEL DÖNÜŞÜM HIZLANACAK

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Kimi Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi dün gece TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

Kanunla 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli zelzeleler nedeniyle genel hayata tesirli afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, hasarlarla ilişkili yargı süreçlerinin hızlandırılması amaçlanıyor.

TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komitesi Lideri Adil Karaismailoğlu, Anadolu Ajansı’nda yer alan açıklamasında, “Kentsel Dönüşüm Başkanlığı eliyle tüm Türkiye’de kentsel dönüşüm çok daha hızlanacak. Kentsel dönüşüm sırasında yaşadığımız sıkıntılarla ilgili kıymetli tahliller getiriyoruz” dedi ve ekledi:

‘MAHKEME SÜRECİ 160 GÜNDE BİTEBİLECEK’

“Riskli yapı tespitinden sonra binaların boşaltılmasıyla ilgili yaşadığımız çokça sorun vardı, bu kanunla ortadan kalkacak. Maliklere, varislere ulaşmakta zorluklar yaşanıyordu, tebligatla ilgili değerli düzenlemeler var, çok hızlandırılacak. Kentsel dönüşüme uğrayacak binaların sahiplerine, ‘Yarısı Bizden’ kampanyası üzere maddi dayanak ve uzun devir krediler üzere mali avantajlar sağlanacak.”

Kanunla kentsel dönüşüm süreçlerinin hızlandırılacağını belirten Karaismailoğlu, 750 güne varabilen mahkeme süreçlerinin bu kanunla birlikte 160 günde bitebileceğine dikkat çekti.

Ancak teklif yasalaşmadan evvel de kamuoyunda tartışmalara neden olan “rezerv alan” düzenlemesi, yasanın TBMM’de kabul edilmesinin akabinde da tenkitlerin odağında bulunuyor.

Kanun kapsamında “rezerv yapı alanı” tarifinde değişikliğe gidilirken; tarifte yer alan “yeni yerleşim alanı olarak” ibaresi metinden çıkarıldı. Bu düzenlemenin münasebetinde, uygulamada açılan davalarda, rastgele bir taşınmazın rezerv yapı alanı olarak belirlenebilmesi için meskun alanlar dışında olması gerektiği tarafında kıymetlendirme yapılarak karar kurulduğu, yerleşim yerlerinde yer alan parsellerin de rezerv yapı alanı olarak belirlenmesinin mümkün olmasının amaçlandığı belirtildi.

Ancak tenkitlere nazaran, kelam konusu düzenleme mülkiyet hakkının ihlali riskini de beraberinde getiriyor.

Buna nazaran, bakanlık istediği yeri rezerv alan ilan edebilecek, mevcut binalar maliklere sorulmadan rezerv alan kapsamına alınabilecek. Rezerv alana alınan yerlerdeki konut sahiplerine ise diğer yerlerden konut verilebilecek.

‘YASADA MÜLKİYET HAKKI GÖZ ARKASI EDİLİYOR’

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 2. Lideri Nusret Suna Reuters’a yaptığı değerlendirmede, “Kentlerimizi dirençli kentlere dönüştürmek için bu çalışmaların yapılması lazım. Lakin anladığımız kadarıyla burada mülkiyet hakkı göz arkası ediliyor” dedi ve ekledi:

“Süreci kısaltacak bir adım olduğu gerçek ancak herkesin anayasal hakları var. Bunları gözardı etmek haksızlık. Hakkaniyetli tahliller bulunmalı. Mülkiyet hakkını yok sayarsınız, istediğiniz her yeri kamulaştırma hakkına sahip olursunuz. Bu da elinizden malınız alınıyor demek. Burada hakkaniyet diye birşey aramak çok güç.”

Rezerv alan kapsamına alınan yerlerdeki mesken sahiplerine öteki bir bölgeden konut vermenin hak kayıpları yaratabileceğine dikkat çeken Suna, “Elbette kentlerimizin afetlere karşı dirençli kentlere dönüştürülmesi lazım. Fakat bunların yanlışsız yapılması gerekir. Geçtiğimiz yıllarda bunların örneklerini daima yaşadık. Hiçbir riskli alan olmayan yerler değerli olduğu için riskli bölge ilan edildi lakin oralar sonradan imara açıldı. Artık hükümet ‘işlemleri hızlandıracağım’ diye bu kanunu çıkarıyor fakat burada mülkiyet hakkını gözardı etmemek gerek” diye konuştu.

Suna, yasanın TBMM’de kabul edilmiş olmasına rağmen, ilgili kısmın tekrardan gözden geçirilmesi gerektiğini belirtti.

KANUN ÖBÜR NELER GETİRİYOR?

Öte yandan, TBMM’de kabul edilen kanun kapsamında kentsel dönüşüm ile ilgili süreçlerin yürütülmesi için kanun ile Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın altında Kentsel Dönüşüm Başkanlığı kurulurken; riskli yapı tespiti Kentsel Dönüşüm Başkanlığı yahut idarece resen yapılabilecek.

Uygulamada kimi maliklerce yahut kiracılarca riskli yapı tespiti yapılmasının engellendiği ve kendi bağımsız ünitelerinden tespit için numune alınmasına müsaade edilmediği görüldüğünden, riskli yapı tespitinin, gerekmesi halinde mülki yönetim amiri tarafından verilecek yazılı müsaadeye istinaden kâfi kolluk kuvveti marifetiyle kapalı kapılar yahut alanların açtırılması suretiyle yapılabilmesine imkan sağlanacak.

Gerçek yahut özel hukuk hukuksal bireylerince mülkiyetlerindeki taşınmazların rezerv yapı alanı olarak belirlenmesi talebinde bulunulabilmesi için; bu taşınmazların yapılaşmaya temel arsa metrekaresinin yüzde 30’unun mülkiyetinin dönemine muvafakat edilmesi yahut tıpkı ölçünün pahasının dönüşüm projeleri özel hesabına gelir olarak kaydedilmek üzere Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na verilmesi gerekecek.

Alanlarda uygulama müddetince imar ve yapılaşma haklarının kısıtlanması ve alandaki yapılara verilen elektrik, su ve doğal gaz üzere hizmetlerin durdurulması hususlarında Bakanlığa verilen misyon ve yetkiler Kentsel Dönüşüm Başkanlığı tarafından kullanılacak.

Kanunla, dış finansman imkanlarının Cumhurbaşkanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na, krediye ait mutabakattaki maksada sadık kalınarak kullandırılmasını sağlamak üzere düzenleme de yapıldı.

Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, özel bütçeli yönetim olarak teşkilatlandırılırken, Dünya Bankası tarafından finanse edilen kredinin Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na tahsisli olarak kullandırılmaya devam edilmesine yönelik düzenleme yapıldı. (REUTERS)