Personeller düşük fiyat ve yoksulluk sarmalında

İşçilerinin çalışma şartlarının güzelleştirilmesi talebiyle başlattığı hak arama uğraşının farklı ülkelere yayılmasıyla ortaya çıkan 1 Mayıs, dünyanın dört bir yanında emek ve emekçi bayramı olarak kutlanıyor.

İşçiler ülkenin dört bir yanında 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nü kutlarken, çalışanların geçinme şartları bu yılın kıymetli gündem unsurlarından birini oluşturuyor.

Son yıllarda sert artan enflasyon nedeniyle geçinme şartları her geçen gün daha da zorlaşmaya devam ederken fiyatlara yapılan artırımlar enflasyonun altında kalıyor, çalışanların fiyatları erimeye devam ediyor.

İŞÇİLERİN BÜYÜK KISMI SENDİKASIZ

TÜİK datalarına nazaran, 2023 yılı Şubat ayında Türkiye’de 14 milyon 515 bin 554 fiyatlı çalışan bulunuyor. Bu sayıya kayıtdışı çalışanlar dahil değil.

İş gücü bilgilerine nazaran ise Türkiye’de 2022 yılı dördüncü çeyreğinde toplam istihdam yıllık bazda 31 milyon 556 bin kişi olurken bunun 22 milyon 604 bini fiyatlı yahut yevmiyeli çalışanlardan oluştu.

Böylece Türkiye’de fiyatlı çalışanların toplam çalışanlara oranı yüzde 71,6 oldu. Fiyatlı çalışanların çalışma çağındaki nüfusa oranı ise yüzde 34,8 oldu.

Öte yandan çalışanlarda sendikalaşma oranı da 2023 yılında hayli düşük kaldı.

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının iş kollarındaki personel ve sendikaların üye sayılarına ait Ocak 2023 istatistiğine nazaran, çalışanların sadece yüzde 14,42’si sendikalı. Sendikalı emekçi sayısı ise sırf 2 milyon 330 bin 988.

ASGARİ FİYATLI ORANI ÇOK YÜKSEK

Yapılan son artırımla birlikte minimum fiyat 2023’te 8 bin 506 TL düzeyine yükseltilmişti. Türkiye’deki fiyatlı çalışanlar, geçtiğimiz yıllarda düşük fiyatlarla ve artan enflasyona karşı eriyen maaşlarla gayret etmek zorunda kaldı.

DİSK-AR bilgilerine nazaran, 2022 itibariyle Türkiye’de özel kesimde çalışan çalışanların yaklaşık yüzde 65’i taban fiyata civarında (yüzde 10 komşuluğunda) maaşlar aldı.

Ancak özel kesim personellerinin yüzde 22’si taban fiyata dahi erişemedi. Özel kesimde taban fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı yüzde 50,4, taban fiyat civarında çalışanların oranı yüzde 64,7 oldu.

İŞÇİLER ENFLASYONLA BOĞUŞUYOR

Türkiye’de 2023 Mart ayında yıllık resmi enflasyon yüzde 50,51 olurken besin enflasyonu yüzde 67,89 oldu. Enflasyon, geçen yıl yaşanan kur şoklarının ve güç fiyat artışının tesiriyle ekimde 24 yılın doruğu olan yüzde 85,51’e yükselmiş, yılı yüzde 64,27 ile kapatmıştı.

Türkiye’de Türk-İş’in açıkladığı açlık sonu ise (4 kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması tutarı), 10 bin 135 TL oldu. Yoksulluk sonu (gıda, konut, ulaşım, eğitim vb. mecburî aylık harcamalarının fiyatı ) ise 33 bin TL oldu.

Asgari fiyat her yıl zamlanırken artan güç ve besin fiyatları nedeniyle ocak ayında yaklaşık 1 minimum fiyata denk gelen açlık sonu, ilerleyen aylarda taban fiyatın üzerine çıktı ve taban fiyatlı personeller her yılın büyük kısmında açlık sonunun altında yaşamaya devam etti.

İŞÇİ AÇLIK SONUNUN ALTINDA KAZANIYOR

Asgari fiyatla geçinen milyonlarca personel halihazırda yılın büyük kısmında açlık sonunun altında yaşamaya devam etti. 2022’de yılın ikinci ayında açlık hududunun altında kalan minimum fiyat, bu yıl daha personelin eline geçmeden açlık hududunun altında kaldı. Ocak 2023’te açlık sonu 8 bin 864 TL’ye yükselerek taban fiyatın üzerine çıktı.

Geçtiğimiz yıl çok sert yükselen güç ve besin fiyatları nedeniyle şubat ayında açlık sonu taban fiyatı geride bırakmıştı. Temmuzda yapılan orta artırımla taban fiyat 5 bin 500 TL’ye çıksa da o periyot 6 bin 856 TL olan açlık sonunun altında kalmıştı.

Asgari fiyat açlık sonunun altında seyrederken kamu çalışanları da de açlık sonu düzeylerine mahkum edildi. Türkiye’de en düşük memur maaşı halihazırda 11 bin 396 TL düzeyinde bulurken 32 bin TL olan profesör (1/4) maaşı dahi yoksulluk sonunun altında kalmış oldu.

BÖLÜŞÜM ŞOKU SÜRÜYOR

Öte yandan Türkiye’de emeğin ulusal gelirden ve büyümeden aldığı hisse da yıldan yıla azalmaya devam etti.

Mevsimsellikten arındırılmış datalar cari fiyatlarla gelir metoduyla incelendiğinde ise işgücü ödemelerinin GSYH’ye oranının 2022 dördüncü çeyreğinde 2021 ikinci çeyrekteki yüzde 27,6’dan yüzde 21,4’e indiği görüldü. 2022 birinci çeyreğinde ise bu oran yüzde 24,7 olarak belirlenmişti.

Mevsimsellikten arındırılmış bilgiye nazaran sermaye hissesi olan net işletme artığının GSYH’ye oranı bir evvelki yılın birebir devrindeki yüzde 46,3’ten yüzde 50,4’e çıktı.

2018 kur krizinin akabinde emeğin hissesi 2019’da tekrar yükselse de 2020’de corona virüsü pandemisi ile başlayan bölüşüm şoku 2021’de yaşanan kur krizi ile hızlandı. Bu eğilim 2022’de de sürdü.