Şu ana kadar yaklaşık 400 kilometre civarındaki bir sınır boyunca çalışmayı tamamladıklarını anlatan Sözbilir, “Şu anda birinci zelzelenin yüzey kırığı üzerindeyiz. Biliyorsunuz bu zelzelede üç farklı fay kesimi birlikte çalışarak bu sarsıntısı üretti ve yaklaşık 300 kilometreye yakın bir fay kırıldı, bu birinci büyük zelzelede. İkinci sarsıntıda ise Çardak, Doğanşehir tarafındaki gözlemlerimizle karşılaştık. Orada da 150 kilometre civarında bir sınır kırılmış oldu. Orada da iki fay, birlikte çalışan zelzele üretti. Yani benim gördüğüm kadarıyla gerek yıkım, gerek kırılan fay modülleri, sarsıntının büyüklüğü ve şiddeti manasında dünyadaki karada olmuş zelzelelerin en büyüklerinden bir tanesi bu. Bu yüzden sarsıntının şiddeti 11’e kadar çıkıyor” açıklamasında bulundu.
İkinci zelzelenin birincisinden yaklaşık 9 saat sonra meydana geldiğini hatırlatan Sözbilir şunları kaydetti:
“Doğrudan bu faylarla dokanak yapan, değen faylar üzerinde gerçekleşmedi. Ortada bir sürgü yarar eden bir fay var. O fay güya o tansiyonu transfer etmiş üzere. Yani transfer ederek ortadaki o gerilimi oraya aktarıyor. Tetiklemeyle gelişen bir zelzele üzere düşünebiliriz ikincisini. Dünyada çok az gözlenen bir olay fakat sonuçta bu cins deformasyonlar zelzele sırasında oluşabiliyor. Ortadaki kabuğun jeolojik yapısı çok kıymetli burada. Buranın özel bir yeri var zati. Hem Doğu Anadolu hem Meyyit Deniz Fayı’nı kestiği bir bölge. Hasebiyle muhakkak ölçekteki büyük ölçekteki fayların kesişim noktasında olan bir yerdeyiz. Bilhassa mesela Antakya o denli bir yerde. O yüzden işte yıkımın derecesi biraz daha yüksek. Tabanla ilgili çok önemli sorunlar var. Sıvılaşma tehlikesi olan bölgeler çok fazla. Bu zelzelede mesela Antakya’nın değerli bir kısmı. Asi Irmağı boyunca heyetidir. Toprağın, materyalin kumlu olduğu yerlerdir. Irmağın getirdiği materyal olduğu için ve bu gereçler şimdi taşlaşmadığı için suyla birlikte yüzeye çıkıyor zelzele sırasında. Direncini kaybediyor. Taban taşıma gücünü kaybediyor. Binalar ne yapıyor? Taban içine göçüyor o sırada. Yan yatıyor devriliyor. Aşikâr bir şey içine geçiyor. Bir de binanın kendisi sağlam değilse o vakit kendisi de parçalanıyor. Kolonlar devre dışı kalıyor. İşte sandviç üzere oluyor bina. Değişik yerlere yıkılıyor. Buna benzeri durum Gölbaşı’nda var. Adıyaman Gölbaşı’nda da önemli bir sıvılaşma var. Kentin neredeyse dörtte üçü sıvılaşma yaratan bir yer üzerine kurulmuş. O denli bir meşakkat var.”
“KIRILMA SİSTEMİNİ ANLAMAYA ÇALIŞIYORUZ”
Şu anda bölgede 5 fay modülünün kırıldığını söyleyen Sözbilir şöyle devam etti:
“Bunlar zati bilimsel manada hani kırılma vakti gelmiş. Bizim bilim insanlarının yaptığı çalışmalarla bunlar saptanabiliyor. Yani her fayın bir sarsıntı tekrarlama dönemi var. Doğal faylar kırılınca doğal olarak o gerilim kuzeye, güneye fay boyunca bir formda öbür faylara aktarılır. Yani aşikâr hem kuzeye işte bizim Elazığ – Bingöl tarafına hem güneye işte Kıbrıs’a hakikat diyelim. Belirli bir süreç birikimi doğal ki oluyor şu anda. Lakin bu yarın sarsıntı olacak manasına gelmiyor. Alışılmış olacak, yani gelecekte olacak. Fakat ne kadar yaklaştığı konusunda şu anda artık bizim araştırma yapmamız lazım. Esasen o yüzden buradaki fayların kırılma sistemi anlamaya çalışıyoruz.”
Tüm çalışmaların akabinde Ankara’da toplantı yapacaklarını aktaran Sözbilir sonuçları değerlendireceklerini bildirdi.
“MECLİS’TEN GEÇMESİ GEREKİYOR”
Türkiye’nin büyük bir zelzeleyle karşı karşıya kaldığını, kendisinin de Antakyalı olduğunu belirten Sözbilir şöyle konuştu:
“Benim meskenim de yıkıldı. İşte yakınlarım enkaz altında kaldı ancak artık şimdi sakin olmak gerekiyor. Zelzelenin birinci gününden itibaren burada olduğumuz için birinci günde kaygı vardı gözlerde, tasa vardı. Beşere ilişkin her türlü duyguyu gözlerde görüyorduk. Artık yavaş yavaş yerine oturuyor sistem. Yani olan oldu artık, bundan sonra ne yapmalıyız? Bundan sonrasını ne yapılmasının altında yer seçimi yatıyor. Gerçek yer seçeceğiz. Bakın artık fayın üstündeyiz. Meskenler yıkılmış değil mi? Evet. Çok kolay. Fayın üzerine mesken yapmayacağız. Çok kolay yani. Hangi fayın üzerine? Yakın gelecekte kırılacak fayın üzerine. Yani meyyit fayın üzerine oturabilir. Sorun değil fakat canlı fayın üzerine ve yakın gelecek zelzelesi üretecek yerlere oturmayacağız. Buna fay yasası deniyor Türkiye’de. Bütün dünyada bu bu türlü. Fay yasasının Meclisten geçmesi gerekiyor. Evvel bunu yapacağız ve ona nazaran bu kentlerimizi düzelteceğiz. Şu anda fay yasası geçmeden yapılaşmaya girersek yeniden zahmet olacak. Yani o bir günde çıkar, toplanır, çıkar o yasa. Yazılı esasen o yasa. Devlet bize bir misyon vermişti. Türkiye’deki dört beş hocayla yazdık. Yapılacak her şey içinde yazıyor. Yalnızca Meclisten geçmesi kaldı.”
Zeminle ilgili de araştırmaların yapılması gerektiğini işaret eden Sözbilir, “Sıvılaşma tehlikesi olan tabanları çok güzel belirlemek gerekiyor. Bu da jeolojik, jeoteknik ve yer çalışmalarıyla yapılan bir şey. Yani jeolog, jeofizikçi birlikte o bölgede gerekli her türlü çalışmayı yapacak. Yerin sıvılaşma tehlikesi varsa hiçbir formda orada oturmayacak evvel. Tabanı iyileştirebiliyorsa oraya bina yapılacak. İyileştiremiyorsa orası tarla olacak. Kimse oturmayacak oraya.” dedi.
AA
