Richard Bartle’ın Oyuncu Tipleri

Oyunlarda çeşitli oyuncu tipleri vardır. Oyunlara baktığımız vakit pek çoğumuz kendimizi çeşitli oyunlarla ve oynayış stilleriyle eşleştirir kendimizi bir kategoriye koyarız. Kimimiz oyunlarda keşif yapmayı sever ve kendisine bir kaşif rolü üstlenir, kimimizse oyun içerisinde başarımlarımızı toplayıp o başarımların koleksiyonerliğini yapar. Pekala ya bu oyuncu tiplerinin yalnızca kendimize koyduğumuz unvanların yanında akademik bir hususun da kesimi olduğunu biliyor muydunuz? İşte bugün bu yazıda İngiliz akademisyen Richard Bartle’ın oyuncu tiplerine bakacağız.

(Not: Yazıda elimden gelebildiğince pek çok şeyi Türkçeye çevirmeye çalışsam da yepyeni isimlerine sadık kalmaya çalıştım.)

Richard Bartle Kimdir?

İngiliz akademisyen ve müellif olan Richard Bartle, çalışmalarının büyük bir çoğunluğunu çok oyunculu oyunlar üzerine yapmaktadır. 1978 yılında çıkan çok oyunculu text-adventure MUD1 (Multi-User Dungeon)’in bir öteki kurucusudur. Essex Üniversitesinde çalışmaktadır. Kendisinin çok oyunculu oyunlar üzerine pek çok araştırması olmasının yanı sıra 2003 yılında yayınladığı “Designing Virtual Worlds” isimli bir kitabı vardır. Şayet oyun tasarlamak istiyorsanız yahut oyunların dizaynına dair ilginiz varsa kitabı okumanızı tavsiye ederim. Bilhassa çok oyunculu oyunların tasarım konseptlerini öğrenmek için epeyce başarılı bir kitaptır. Bu yazıda kullandığım grafiklere, bilgi edindiğim makalelere ve daha fazlasına ulaşmak isterseniz Richard Bartle’ın kendi sitesine buradan ulaşabilirsiniz.

Geleneksel Oyuncu Modeli Grafiği

Geleneksel oyuncu modelinde kategoriler hayli katı alt kategorilere sahiptir. Oyuncuların değişebileceğini söyler lakin nasıl değişebileceklerini söylemez.

Geleneksel oyuncu modelini bu grafik üzerinden inceleyebiliriz. Oyuncu tiplerine bu grafik üzerinden baktığımız vakit oyuncular Killers, Achievers, Socialisers ve Explorers olarak dörde ayrılmış durumdadır. Bunları açıklamak gerekirse:

Achievers: Achieverlar ekseriyetle puan ve statüye ehemmiyet verirler. Ekseriyetle topladıkları başarılarla arkadaşlarına göstermek isterler. Achiever tipi oyuncu daha çok eşya toplar, oyun içerisinde muvaffakiyetini yükseltir ve bunlar için oyunu oynamaya devam eder.

Explorers: Explorerlar puan ve statüyü önemsemeden yeni şeyler keşfetmek için oyunu oynarlar. Bu şekil oyuncuları çoklukla oyun içerisinde daima easter egg kovalarken ya da yeni bir şeyler keşfetmeye çalışırken görebiliriz.

Socializers: Socializer oyuncular oyunları başka beşerlerle ve oyun dünyasıyla olan etkileşimleri sevdikleri için oynamaya devam ederler. Bu usul oyuncular ekseriyetle oyun dünyasında öbür insanlara yardım eder, onlarla birlikte çalışırlar. Onlar için cümbüş bu girdikleri etkileşimden gelmektedir.

Killers: Killer oyuncular kimi taraflarıyla Achiever oyunculara çok benzemektedir. Onlar da puan toplamak için çabalarlar lakin onlar bu puan toplama sürecini öteki oyuncuları ya da oyun içerisindeki öteki karakterleri öldürerek sağlarlar.

Geleneksel oyuncu tipleri bu biçimde birbirinden ayrılsa da hiçbir oyuncu kesin olarak bir tipe oturmamaktadır ve vakitle değişebilmektedir. Bartle, bu grafiğe bir ekleme yapmış ve kendi datalarından de yola çıkarak bu grafiği üç boyutlu bir biçimde yorumlamıştır. Bu sayede elimize dört değil, sekiz oyuncu tipi olmuştur.

Yeni Oyuncu Modeli Grafiği

Grafik içerisinde yer alan her bir küçük küp bir oyuncu tipini temsil etmektedir. Ayrıyeten bu grafik oyuncuları daha özgürce sınıflandırmamızı sağlamaktadır. Mesela bu grafiğe nazaran bir oyuncu Killer olabilir lakin kimseyi öldürmez. Ayrıyeten bu grafik ile oyuncuların değişimlerini de daha rahat görebiliriz.

Örnek olarak temek bir oyuncu değişimi grafiğine bakalım. Eski grafiğe nazaran bu oyuncu Killer ->Explorer ->Achiever ->Socialiser adımlarını izerken bu grafikte Griefer ->Scientist ->Planner ->Friend adımlarını izlemektedir. Üç boyutlu grafik modelinde eklenen Implicit ve Explicit boyutları ile bir örnek vermek gerekirse:

Buradaki grafik ile gözlemleyebiliriz. Alışılmış ki bu grafikler keskin doğrular içermemektedir. Oyuncu kendisi hakkında daha çok şey fark ettikçe oyuncu tipini değiştirebilir.

Oyunun İçine Dalmak | Levels of Immersion

Richard Bartle, oyuncunun kendisini ne kadar oyun dünyasında hisseder ve bu dünyanın içine dalarsa oyuncunun kendisini o kadar oyundaki benliğiyle, yani “virtual-self”i ile bütünleştireceğini söylemektedir. Oyuncu oyunu oynadıkça oyuncunun karakterine olan bakışının oyuncudan personaya ulaşacağını söylemektedir. Bu durum baktığımız vakit pek çok RPG oyununda başımıza gelmektedir. Oyunu oynadıkça, karakterimizle vakit geçirdikçe ve karakterimizin oyuncu tipini oturttukça karakterimizle daha çok bütünleşmiş ve onun kararlarını oyunun içerisinde sahiden bir kişilikmişiz, bizlerin kişiliğinin bir yansımasıymış üzere almaya başlamışızdır. Richard Bartle’a nazaran oyuncuların oyundaki mutlak gayesi oyunda kendilerini bulmaktır.

Ziyaret Edilen Tanıdık Bir Yer

Richard Bartle’a nazaran aslında oyunlar bizler için ziyaret ettiğimiz, içinde vakit geçirdiğimiz bir yer haline gelmektedir. Vakit içerisinde bizler için bir oyun olmaktan çıkıp gezmeye gittiğimiz, içerisinde vakit geçirdiğimiz yerler haline gelmektedirler. Hepimiz de bunu aslında hissetmişizdir. Çok sevdiğimiz ya da çok vakit geçirdiğimiz bir oyunun dünyasına girdiğimiz vakit kendimizi güya tanıdık bir yerde geziyormuş, vakit geçiriyormuş üzere hissederiz. Bilhassa MMO oyunlarında bu hissi pek çok sefer yaşamışızdır. Bu sayede oyuncular oynadıkları oyundan daha çok keyif alır ve kendilerini bir oyuna kaptırırlar. Oyunlarda kendilerini arar, kendi personalarını oluşturur ve bu dünyaları güya sıradan bir yermiş üzere görmeye başlarlar.