Sarsıntı tarımı nasıl etkiledi, hangi eserlerde rekolte kaybı telaşı var?

Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin yarattığı büyük yıkımın tarım üzerindeki aksilikleri netleşmeye başladı.

Toplam tarım alanlarının yüzde 16,1’inin bulunduğu zelzele bölgesinde tüm zorluklara karşın üretim devam etse de tarım topraklarının kimi kısımlarında yarıklar, tümsekler oluştu, tarlaların yanındaki yollarda da çökme ve kayma meydana geldi.

Toplam sığır varlığının yüzde 12’sini, küçükbaş hayvan varlığının ise yüzde 18’ini oluşturan bölgede ahırlar çöktü, enkaz altında kalan hayvanlar ya öldü ya da çiftçinin zelzele sonrası hayvanına bakabileceği yemi bulamaması sonucu fırsatçı tüccarlara ucuz fiyattan satıldı.

Ekili yerini ve hayvanını bırakıp etraf vilayetlere göç edemeyen depremzede çiftçiler üretime devam etmeye çalışsa da hem sulama, gübre ve ilaca erişimde zorluk yaşadığı hem de tarlasına gidecek traktörü de enkaz altında kaldığı için üretime devam etmekte zorlanıyor.

Gaziantep’te domates, biber, patlıcan, salatalık ve kabak ekiminde, Elbistan’da mısır; Hatay’da mısır ve pamuk rekoltesinde düşüşler yaşanacağına yönelik tasalar var.

GÜBRE ATILAMADI, ZERZEVAT VE HUBUBATTA TEHLİKE

Deprem sonrası bölgedeki çiftçinin ve ziraî üretimin son durumunu öğrenmek için Antakya Ziraat Odası Lideri Mehmet Muzaffer Okay, Gaziantep Şahinbey Ziraat Odası Lideri Ali Çolak, Elbistan Ziraat Odası Lideri Mehmet Ali Bulut ve Adıyaman Ziraat Odası Lideri Yaşar Özkan ile konuştuk.

Gaziantep Şahinbey Ziraat Odası Lideri Ali Çolak, Gaziantep’te şubat ayından itibaren açık alanda zerzevat üretiminin başlamak üzere olduğu ve üst gübrelerin atılmasının gerektiği bir periyotta zelzele olduğunu ve birden fazla yere bu gübrelerin atılamadığını anlattı.

“Bir an evvel açık alanda zerzevat bahçeleri oluşturulması lazım. Nisanın birinci haftasına kadar yapılmazsa bu eserlerden yoksun kalınacak” diyen Çolak, emsal biçimde buğday ve mercimek tarlalarına da gübre atılamadığını, bunun da eser kalitesinde kayıplar oluşturacağına dikkat çekti.

‘ÜRETİM KAYBI VE PAHALILIK KAPIDA’

Çolak, kentte sarsıntıdan en büyük ziyanı gören ilçelerden Nurdağı ve İslahiye’nin ziraî üretim açısından çok değerli olduğunu, buradaki kayıpların da üretime olumsuz yansıyacağına işaret etti.

TZOB Lideri Şemsi Bayraktar ile birlikte Gaziantep’in köylerini gezdiklerini ve durumun hiç iç acıcı olmadığını söyleyen Çolak, şu uyarıyı yaptı:

“Köylerde ahırlar ve hayvanların dışında ekipmanlar da enkaz altında kaldı. Çiftçinin eli kolu olan traktör ve ekipmanlar tahrip oldu, kullanılamaz hale geldi. Aslında borçlarla, kredilerle ayakta durmaya çalışan çiftçinin bir de bu türlü bir felaketle karşılaşınca tarlasına gidecek halinin kalmadığını görüyoruz.

Çoğunun sığınabilecekleri bir barınakları da yok, çadır sorunu yaşıyorlar. Yıkılan konut kadar enkaz altında kalan traktör de değerli. Devletin traktör dayanağı vermesi gerekiyor, tekrar traktör alma güçleri yok zira. Üretimden kopmamaları için bir an evvel takviye olunması lazım. Aksi halde tarlalar boş nadasa kalacak ve bu da üretim kaybı ve pahalılık demektir.”

‘HATAY’DA PAMUK VE MISIR REKOLTESİ DÜŞEBİLİR’

Depremin yarattığı zorlukların yanında bir de kuraklık ile gayret ediliyor.

Antakya Ziraat Odası Lideri Mehmet Muzaffer Okay, sozcu.com.tr’ye yaptığı değerlendirmede, sarsıntıdan sonra hem tarım topraklarındaki biçim bozukluklarından ötürü hem de kuraklık sonrası sulama muhtaçlıklarını karşılayamadıklarından ötürü pamuk ve mısırda rekolte kaybı beklediklerini anlattı.

Okay’ın aktardığına nazaran, Asi Irmağı kenarında taban sıvılaşması çoğaldı, yerlerde topografik bozulmalar meydana geldi, yer yer kaymalar oldu ve yerler taraf değiştirdi.

Tüm zorluklara karşın çiftçinin üretime devam etmeye çalıştığını kaydeden Okay, bu sefer de kuraklık nedeniyle suya erişimin güç olduğunu ve zelzeleden sonra barajların su tutma kapasitesinin 3’te 2 oranında azaldığını lisana getirdi.

Antakya’daki Yarseli Barajı’nın 55 milyon metreküp su tutarken zelzele sonrası bu ölçünün 25 milyon metreküpe düştüğü bilgisini veren Okay, çiftçinin yaşadığı ikilemi şu sözlerle tabir etti:

BİR DE KURAKLIKLA UĞRAŞ EDİYORLAR

“Depremden ötürü derin kuyularda kayıplar var. Derin kuyuların çalışmayacağı ve çalışanlar da ek masraf gerektireceği için çiftçi ‘ne yapacağım’ diye kara kara düşünüyor. Bu yüzden az su isteyip, randımanı yüksek olan eserleri tercih ediyor. Bunlar da ya pamuk ya mısır. Ancak pamukta da fiyat ıstırabı var. Yani para etmiyor. Bu yüzden yanaşmıyor çiftçi. Tüm düşüncelerin yanında bir de bu türlü bir ikilem oluştu.”

Hatay’daki çiftçi için en kıymetli problemlerden birinin sulama meselesinin giderilmesi olduğunu belirten Okay, depremzede çiftçiler ismine şu taleplerde bulundu:

“Bölgedeki çiftçi için müspet ayrımcılık istiyoruz. Sulama süreci kolaylaştırılmalı. Barajların, yer altı kaynaklarının tamiri yapılmalı. Eser desteklemelerini bu periyot için erken ödenmesini istiyoruz.”

‘TRAKTÖR DE İLAÇ DA ENKAZ ALTINDA, KÖYLERDE ÇADIR ISTIRABI DEVAM EDİYOR’

Elbistan Ziraat Odası Lideri Mehmet Ali Bulut ise, sarsıntı sonrası Elbistan’ın nüfusunun yarı yarıya düştüğünü, kalan çiftçilerin üretime devam edeceğini lakin enkaz altında kalan traktörleri nedeniyle bunun güç olacağını, bunun yanı sıra iş gücü kaybı oluşmasının da olumsuzluk yaratacağını tabir etti.

Enkaz altında sırf traktör ve ekipmanın değil, gübre ve zirai ilaçların da kaldığını aktaran Bulut, “Gübre fabrikası malı getirse ya da ziraat ilaçlar alana gelse bile gübre ve ilaç satacak bayi kalmadı. Köyde yaşayan beşerler için çadır ve konteyner sorunu devam ediyor” dedi.

Şu an tüm zorluklara karşın üretmeye devam eden çiftçilerin yaşadığı en büyük zorluklardan birinin de yüksek mazot ve gübre fiyatları olduğunu, zelzeleden sonra çiftçinin bu girdileri temin edemediğinin altını çizdi.

Bu ayın sonunda yaz ekimlerinin başlayacağını, şeker pancarı ve mısır ekeceklerini belirten Bulut, “Depremden sonra pahalılığın altından kalkamaz halde çiftçi. Devletin gübre ve mazotta çiftçiye ek takviyeler sağlayıp, yaralarımızı sarması lazım” diye konuştu.

ADIYAMAN’DA 10 BİNİN ÜZERİNDE HAYVAN ÖLDÜ

Adıyaman Ziraat Odası Lideri Yaşar Özkan ise, kentte 10 binin üzerinde büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvanın telef olduğu varsayımında bulundu.

Yıkılan ahırların tarım vilayet müdürlükleri kanalıyla kaydının tutulup, Tarım ve Orman Bakanlığı’na verildiğini söyleyen Özkan, ölen hayvanların toplam hayvan varlığı içinde ne kadarlık bir hisseye sahip olduğunun ilerleyen periyotta netleşeceğini belirtti.

Nisan ayının sonlarında tütün üretimine başlayacaklarını, bir yandan da kuraklıkla gayret ettiklerini kaydeden Özkan, “Büyük zorluklar içinde üretime devam etmeye çalışıyoruz. Tahminen gelecek aylarda personel de bulamayacağız. Zelzele bölgesindeki çiftçi borçlarının affedilmesini talep ediyoruz” talebinde bulundu.

NARENCİYENİN %57,5’İ, PAMUĞUN %72,7’Sİ BÖLGEDE ÜRETİLİYOR

Öte yandan, ranta dayalı siyasetlerin felakete dönüştürdüğü sarsıntının tarım üzerinde neden yıkıcı tesirler bıraktığı şuradan anlaşılabilir:

* Türkiye’nin Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının yüzde 9,1’i, ziraî Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın ise yüzde 15,1’i afet bölgesinden karşılanıyor.

* TÜİK datalarına nazaran 2022’de 23,8 milyon hektar tarım alanının 3,8 milyon hektarı, zelzeleden etkilenen 11 vilayette bulunuyor ve bu toplam tarım alanlarının yüzde 16,1’ine tekabül ediyor.

* TÜİK bilgilerine nazaran, 2021’de Türkiye’nin bitkisel üretim kıymeti 306,3 milyar iken bölgenin bu bedele katkısı 64,1 milyar lira ile yüzde 20,9 üzere bir oranla toplam bitkisel üretim bedelinin beşte birinden fazlasına karşılık geldi.

* Bölgede büyükbaş hayvan sayısı Türkiye toplam sığır varlığının yüzde 12’sini ve küçükbaş hayvan varlığının yüzde 18’ini teşkil ediyor.

* TÜİK datalarına nazaran, 2020’de Türkiye’nin hayvansal üretim bedeli 108,5 milyar lirayken bölgenin bu kıymete katkısı 7,3 milyar lira ile yüzde 6,7 üzere azımsanmayacak bir orana sahip.

* Bölge, Türkiye’nin 238,7 milyar liralık canlı hayvan pahasında ise yüzde 13,2’lik bir hacmi barındırıyor ve temel ziraî eserlerin değerli bir kısmına mesken sahipliği yapıyor.

* Türkiye’de üretilen Antep fıstığının yüzde 82,7’si, pamuğun yüzde 72,7’si, narenciyenin yüzde 57,5’i, mısır ve bademin yüzde 33’ü, buğdayın yüzde 19’u ve zeytinin yüzde 16’sı sarsıntı bölgesinden üretiliyor.

* Örneğin sarsıntıdan en fazla ziyan gören vilayetlerden Hatay, Türkiye pamuk üretiminin yüzde 8,6’sını tek başına sağıyor. Hatay, mısırda Türkiye üretiminin yüzde 2’sini üretirken, Kahramanmaraş’tan yüzde 3’ü temin ediliyor.

* Türkiye badem üretiminin yüzde 33’ünün sağlandığı bölgede, bu üretimin yüzde 17,8’i Adıyaman’dan karşılanıyor.

* Bölge, Türkiye Antep fıstığı üretiminden yüzde 82,7 hisse alırken, Gaziantep üretimin yüzde 23,4’ünü, Adıyaman ise yüzde 11,3’ünü karşılıyor.