Toxoplasma gondii,diğer bir ismiyle “zihin kontrolü paraziti” belki sizi de enfekte etmiş olabilir…

Toxoplasma gondii , insanlar da dahil olmak üzere çeşitli konakçı organizmaların hücrelerini istila eden ve toksoplazmoz olarak bilinen bir hastalığa neden olan tek hücreli bir protozoan parazittir . T. gondii bazen “zihin kontrolü paraziti” olarak adlandırılır çünkü toksoplazmoz, enfekte hayvanlarda bir dizi nörolojik ve davranışsal değişikliğe neden olabilir ancak çoğu insan enfeksiyonunun belirgin semptomları yoktur.

Patojen, dünyadaki en yaygın bulaşıcı parazitlerden biridir ve dünya nüfusunun yaklaşık yarısında ve neredeyse tüm sıcakkanlı hayvan türlerinde uykuda kalabilir. Ancak bu son derece tuhaf parazit hakkında hâlâ bilmediğimiz çok şey var.

Bahçeyle uğraştıktan ve kedinizin tuvaletini temizledikten sonra ellerinizi düzgün bir şekilde yıkamak, T. gondii enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olabilir.

İnsanlar, esas olarak , yalnızca kediler tarafından atılan parazitlerin yumurtalarını veya oositlerini yanlışlıkla yutarak T. gondii ile enfekte olurlar . Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, insanlar kirli su içtiklerinde, çöp kutularını temizlediklerinde veya bahçeyle uğraştıktan veya yıkanmamış sebzeler gibi kontamine yiyecekleri yedikten sonra ellerini düzgün yıkamadıklarında bu durum meydana gelebilir.

CDC’ye göre insanlar, çevreden oositleri tükettikten sonra küçük, enfeksiyöz kistler veya bradizoitler geliştirebilen domuz, koyun ve kabuklu deniz ürünleri gibi diğer enfekte hayvanların az pişmiş etlerini yiyerek de enfekte olabilirler.

T. gondii, organ nakli ve kan nakli sırasında olduğu kadar anne karnındaki bebeklere de aktarılabilir, ancak CDC’ye göre bu çok daha nadirdir.

Çoğu insanda hiçbir semptom görülmez

T. gondii ile enfekte olan insanların büyük bir kısmının hiçbir fikri yoktur çünkü hiçbir semptom göstermezler. CDC’ye göre, bazı insanlar vücutları enfeksiyonla savaşırken birkaç hafta boyunca hafif grip benzeri semptomlar geliştirecekler, ancak normalde uzun vadeli komplikasyonları yok.

Bununla birlikte, CDC’ye göre, hamile kadınlar, bebekler ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde beyin, göz veya diğer organlarda uzun süreli hasara neden olabilecek ciddi toksoplazmoz vakaları gelişebilir. Nadiren, T. gondii enfeksiyondan sonra toksoplazmoz başlamadan önce hücrelerde yıllarca uykuda kalabilir.

Eğer siz de toksoplazmoz olabileceğini düşünüyorsanız, doktorunuzdan basit bir kan testi isteyebilirsiniz.

T. gondii’nin tedavisi oldukça zor

CDC’ye göre doktorlar, pirimetamin ile folinik asit veya sülfadiazin gibi ilaçların bir kombinasyonunu kullanarak toksoplazmoz semptomlarını tedavi edebilirler. Bununla birlikte, bir kişi ciddi bir enfeksiyon yaşamıyorsa veya yüksek risk altında değilse, doktorlar genellikle enfekte hastalara herhangi bir şey reçete etmez. Sonuçta, bir kere paraziti alan kişi, ömrü boyunca onu taşımak durumunda kalır. Bağışıklık sistemimiz ve şu anki ilaçlar, oluşan doku kistlerini vücuttan atmayı sağlayamıyor. Kan testiyle belirlenebilen bu taşıyıcılık, çoğu kez de belirgin bir hastalığa neden olmaksızın kalabiliyor. Ancak son zamanlarda bilim insanları bu bilgiyi sorgulamaya başladılar.

Bununla birlikte, bir kişiye T. gondii bulaştığında , parazit sisteminizde yıllarca, hatta hayatınızın geri kalanında uykuda kalabilir. Şu anda doktorların paraziti ortadan kaldırmak için yapabileceği hiçbir şey yok, bu da tekrarlayan enfeksiyonların mümkün olduğu ve dolayısıyla toksoplazmoz için uzun süreli bir tedavinin olmadığı anlamına geliyor. Ancak, konakçı zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmadığı veya geliştirmediği sürece, parazitin bir kişiyi daha sonra yeniden aktive etmesi ve hasta etmesi nadirdir.

Şu anda T. gondii için insan aşısı yok ancak üretici MSD Animal Health Hub’a göre Birleşik Krallık’ta çiftçiler Toxovax aşısını kullanarak koyunlarını parazite karşı ömür boyu koruyabilirler.

Dünya nüfusunun %50 kadarında bir T. gondii enfeksiyonu olabilir.

T. gondii, insanlara birden fazla yolla kolayca bulaşabildiği ve çoğu zaman enfekte kişiler tarafından fark edilmediği için, insanlarda en yaygın bulaşıcı parazitlerden biridir.

PLOS One dergisinde yayınlanan bir 2014 çalışması küresel popülasyonun %30 ila %50’sinin T. gondii ile enfekte olabileceği veya enfekte olmuş olabileceği tahmin edilmektedir . Ancak enfeksiyon oranları muhtemelen dünyanın farklı yerlerinde önemli ölçüde değişmektedir. Örneğin CDC, yaklaşık 40 milyon Amerikalının veya nüfusun yaklaşık %12’sinin T. gondii enfeksiyonuna sahip olabileceğini tahmin ediyor. Ancak Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir 2020 çalışması Etiyopya’daki hamile kadınların yaklaşık %64’ünün hayatlarının bir noktasında T. gondii ile enfekte olduğunu buldu.

T. gondii şizofreni ve diğer nörolojik bozukluklarla ilişkilendirilmiştir.

Birkaç çalışma, T. gondii enfeksiyonlarını nörolojik bozukluklarla ilişkilendirmiştir .

Parazitin en korkutucu ve en tartışmalı olası etkilerinden biri, zihin üzerindeki etkisidir. Sıçanlarda ve diğer hayvanlarda davranış değişikliklerine neden olabilir ve insanlarda da birkaç farklı nörolojik bozuklukla bağlantılıdır.

T. gondii ile ilişkilendirilebilecek en dikkate değer koşullardan ikisi şizofreni ve bipolar bozukluktur.

2006 yılında Biological Psychiatry dergisinde yayınlanan bir çalışma İlk önce, anne karnında T. gondii ile tanışan bebeklerin, doğum öncesi maruz kalmayanlara göre daha sonraki yaşamlarında şizofreni oranlarının daha yüksek olduğunu öne sürdü. 2014 yılında The Journal of Nervous and Mental Disease dergisinde yayınlanan bir çalışma şizofreni ve bipolar bozukluğu olan kişilerin sistemlerinde önceki bir enfeksiyondan kalan T. gondii antikorlarına sahip olma olasılığının daha yüksek olduğunu gösterdi .

T. gondii ayrıca, bazıları ölümcül olabilen insan davranışlarındaki değişikliklerle de ilişkilendirilmiştir. 2015 yılında Journal of Psychiatric Research dergisinde yayınlanan bir çalışma T. gondii enfeksiyonlarının insanları daha agresif ve düşüncesiz hale getirebileceğini, hatta potansiyel olarak intihar olasılığını artırabileceğini öne sürdü.

Ancak T. gondii ile beyin arasındaki ilişki hala net değil. Bilim adamları tartışıyor.T. gondii’nin nörolojik bozukluklarda rol oynayabileceği konusunda herkes hemfikir değili

Pek çok çalışma sonucu, belirti göstermeyen toksoplazma enfeksiyonunun daha geniş psikiyatrik-nörolojik süreçlerde de etkili olabileceği önerilmektedir: İki uçlu mizaç bozukluğu, kişilik bozuklukları, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı, epilepsi, tekrarlayan migren, otizm ve hatta beyin tümörleri. Hatta artmış taşıyıcılık oranlarındaki coğrafyalarda meydana gelen cinayet sayılarıyla bağlantı, toksoplazmozisin bir dizi ciddi sosyal davranış bozukluğuna da sebebiyet verebileceğini düşündürmüştür.

Sonsöz

Şu ana kadar ki çalışmalar, toksoplazmanın kesin olarak davranış değişikliğine yol açtığını, hele de şizofreniye sebep olduğunu kanıtlamış değiller. Burada pek çok başka etken ve mekanizma işin içine girebilmektedir. Ancak dünya üzerindeki insanların neredeyse üçte birini etkilemiş bu parazitin (ve belki daha bir çok başka mikrobun) etkileri de göz ardı edilemez gibi duruyor.

Eğer paraziti taşıdığınızdan şüpheleniyorsanız, gidip kan testiyle bunu belirleyebilirsiniz. Özellikle gebeyken kedi dostlarınızın vücut çıktılarıyla teması korunaklı hale getirebilir, özellikle bahçe işlerinde eldiven ve maske kullanabilirsiniz. Hiç olmasa daha iyi, ama eğer et yiyorsanız, çiğ ya da az pişmiş değil de, iyice pişmişi tercih edebilir ve elinizden geliyorsa ev kedilerinizi aşılatabilirsiniz.

Birkaç çalışma T. gondii’yi nörolojik bozukluklarla ilişkilendirmiş olsa da , parazitin bu koşullardan herhangi birinden doğrudan veya dolaylı olarak sorumlu olduğunu söylemek için henüz çok erken.