Tüp bebekte bitkisel dayanak başarıyı artırır mı?

Çocuk sahibi olma talihini artıran tüp bebek tedavisiyle ilgili merak edilen pek çok nokta var. Bunlardan biri de tedavide başarıyı artırdığı ileri sürülen bitkisel destekler… Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Bülent Tıraş, hem bu bahiste hem de tüp bebekle ilgili akıllarda soru işaretlerine neden olan birtakım noktalara açıklık getirdi. İşte sorularım ve Prof. Dr. Tıraş’ın verdiği yanıtlar…

Bülent Tıraş

1 – Tüp bebek tedavisine başlanmadan evvel nelere dikkat edilmeli?

Öncelikle tedaviyi gerçekleştirecek uzman ve merkez çok güzel araştırılmalı. Çiftlerden sigara içen varsa mutlaka bırakmalı. Uyku sistemine dikkat edilmeli. Gerilimden ve ıstırap oluşturacak durumlardan uzak durulmalı. Sağlıklı beslenmeye dikkat edilmeli. Tedaviye başlanmadan gerekli olan tüm testler eksiksiz olarak tamamlanmalı. Tedavi sürecinde hekimin verdiği ilaçlar kesinlikle vaktinde alınmalı.

2 – Ek tedavi anne-baba olma talihini yükseltir mi?

Bazı bitkisel takviyelerin faydası olsa bile ne kadar, hangi dozda kullanılacağı değerlidir. Bu cins eserlerin içinde ne olduğunu bilmek mümkün değildir. Bilimsel desteği olmayan sülük-hacamat üzere teknikler geri dönüşü olmayan organ zedelenmeleri ya da enfeksiyon üzere hasarlara neden olabilir. Keza bitkisel tedaviler de faydadan çok ziyana yol açabilir.

3 – Spermi olmayan erkek baba olabilir mi?

Günümüzde azoospermi olarak tanımlanan sperm çıkmayan erkeklerde kullanılan yeni usullerle yüzde 70’inde sperm bulunması bahtı elde ediliyor. Testis plazma ve ROSI (Round Spermatid Injection) bu alanda çok ön plana çıktı. Klinefelter Sendromu (genetik 47 XXY kromozom diziliminin taşınması yani bir X kromozomu fazla olması) tablosundaki erkekler geçmişte hiç çocuk sahibi olamazken artık mikro TESE ameliyatı ile sperm hücreleri bulunur hale geldi. Baba olabilme talihleri arttı.

4 – Genetiği bozuk olan embriyolardan sağlıklı bebek doğar mı?

Normal şartlar altında her embriyoya genetik inceleme yapılmadığı için direkt rahime enjekte edilir. Bu tabloda merak edilen soru şudur: ‘Acaba bu embriyoların içerisinde ‘mozaik embriyo’ ismi verilen bir kısmı olağan bir kısmı olağandışı olan embriyolar var mı? Şayet var ise bu embriyo anne adayına verildiğinde kendi kendini düzeltebilir mi, gebelik oluşabilir mi?’Bu hususta birtakım yayınlar ön plana çıkmaya başladı. Biz de yaklaşık 100 hastamızdan (onay alarak) bunu denedik. Yani bir kısmı olağan bir kısmı olağandışı olan mozaik embriyoları transfer ettik. Gördük ki yüzde 41 civarında gebelik elde edilebildi. Bizim çalışmamızın sonucunda yüzde 25-26 oranında canlı doğum meydana geldi. Aslında çalışmanın temeli Prof. Dr. Aziz Sancar’ın Tıp Nobel Mükafatı aldığı ‘DNA’nın kendi kendini tamir etmesi üzerine’ heyetidir. Bu formülle dünyaya gelen bebeklerden alınan kan örnekleri araştırıldığında bütün kromozomlarının olağan olduğunu saptadık. Yani embriyo kendini yenileyip, olağan hale getirebiliyor.

5 – Erken menopoz sürecinde anne olmak mümkün mü?

2014 yılında Japonya’da yaptıkları bir çalışma da Kazuhiro Kawamura ve takımı IVA (In Vitro Aktivasyon) ismi verilen yöntemle menopozdaki 38 bayanın 5’inin hamile kalmasını sağladı. Yayınlandığında büyük ses getirdi. Lakin kolay bir formül değildi. Anne adayının iki kez ameliyat ve laboratuvar ortamında uyarılmanın başarılı olması gerekiyordu. Bilim bu defa arayışlarını ‘acaba süreçler bayanın kendi bedeninde yapılabilir mi’ noktasına yönlendirdi. Bunu yapılabilecek elde iki usul vardı. Biri PRP, oburu kök hücre. PRP ile ilgili birinci çalışmalar 2016 yılında yapıldı. Natürel ki PRP ve kök hücre ile ilgili daha çok öteki kümelerin da yayın yapmasına gereksinim var. Muhtemelen yapılacaktır. Lakin bizim yaptığımız çalışma sonuçlarına nazaran gerek PRP gerekse kök hücre yumurtalıkların uyarılmasına önemli derecede katkıda bulunuyor. Sperm için de geçerli bu. Yumurtadaki süreci testislere de uygulamak istedik. Bununla ilgili yaptığımız çalışmalarda; daha evvel mikro TESE yapılmış, sperm bulunamamış erkek hastalarda yaklaşık yüzde 45 oranında sperm bulundu.

6 – Genç yaşta yumurtası az olan bayanlar için bir tahlil var mı?

Tüp bebek tedavisinde Japonların uyguladığı IVA sistemi, PRP ve kök hücre çalışmaları genç yaşta yumurtası az olan bayanlar için kıymetli gelişmelerdir. Kök hücre çalışmaları kemik iliğinden elde edilerek yapılmalıdır. Ayrıştırma sonunda elde edilen yeni hücre bedenin bir yerine gittiğinde (Karaciğer, yağ dokusu, rahim) o bölgedeki hücrelere dönüşebildiği görüldü. Buradaki soru şu: ‘Kök hücreler alınıp, yumurtalığa verildiğinde sonuç ne olur?’  Sıhhat Bakanlığının kök hücre komitesinden alınan müsaadeyle yaptığımız çalışmalarda Türkiye’nin kemik iliği kökenli birinci bebeğini dünyaya getirdik. Çiftlerin Sıhhat Bakanlığı müsaadesine kesinlikle dikkat etmeleri gerekir.

7 – Embriyo kalitesi iyileştirilebilir mi?

‘Piezzo Elektrik’ düşük ölçülerde gücün yumurta ve sperme verilmesi tekniğine dayanıyor. Yapılan çalışmaların temel maksadı; bir spermi yumurtanın içine yerleştirildiği vakit yumurtayı döllemesi, bölünüp, embriyonun gelişmesi, gebeliğin oluşmasıdır. Sperm bunu yapamadığında, dayanağa gereksinim duyduğunda geçmişte kullanılan piezo elektrik usulü günümüzde geliştirildi. Spermi enjekte ettikten sonra yumurtaya düşük dozda elektrik veriliyor. Daha evvel 5’inci gün ya da hiç embriyo elde edemediğimiz, döllenemeyen ya da çok berbat kalitede embriyo elde edilen bireylerde çok hoş sonuçlar aldık.

8 – Tedavide kullanılan ilaçlar kansere yol açar mı?

İlaçlarla yapılan tüp bebek tedavileri 1981 yılında birinci sefer ABD’de Norfolk kentinde başladı. Yaklaşık 42 yıldır kullanılmaktadır. Bu tedavilerin günümüze kadar kansere neden olduğunu gösteren rastgele bir çalışma yoktur.