Arap plakasının doğu, kuzeydoğu ve kuzeyi etrafındaki hareketliliğin büyük bir sarsıntının yaklaşmakta olduğunun göstergesi olabileceğini belirten, başta Antakya etrafı olmak üzere Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Elazığ vilayetlerindeki fay sınırlarının yıkıcı bir zelzele açısından sinyal verdiği ikazında bulunan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Onur Köse, Kahramanmaraş merkezli sarsıntılara ait konuştu.
Dr. Köse şunları söyledi:
*Yaklaşık 2 yıl evvel bunu söylememizin kıymetli bir sebebi vardı. Arap plakasının komşuluğunda hem İran hem Türkiye epey karışmış, buruşmuş bir jeomorfolojik yapıya sahiptir. Zira bu iki kıta kesimi Arap plakasının kuzey ve doğu istikametindeki hareketiyle Avrasya ile Arap plakası ortasında sıkışarak büzüşmektedir.
*Bölgede bilhassa 2015 ile 2020 yılı ortasındaki zelzelelere baktığımızda, kelam konusu sarsıntılar, Basra körfezinden Elazığ’a kadar bir dizilim göstermektedir.
Buna karşılık Arap plakasının batı yakasında, Akabe Körfezi’nden itibaren İsrail üzerinden Türkiye’ye kadar uzanan Ölüdeniz Fay Zonunda ise fazla bir kıpırdama yoktu.
*Bu nedenle, Arap plakasının 2015 ile 2020 yılları ortasında daha çok Zagros (İran) ve Bitlis (Türkiye) kenet nesilleri boyunca doğuya ve kuzeye yanlışsız oluşturduğu yüklenmelerin, aslında uzun mühlet sessiz kalan ve Akabe Körfezi’nden Kahramanmaraş’a kadar uzanan Ölüdeniz Fayı üzerindeki tansiyon birikimlerinin boşalmasını ve Arap plakasının batı kısmında yıkıcı bir sarsıntı meydana gelmesini kolaylaştıracak bir rahatlama oluşturduğunu öngörüyordum.
*2020 yılında yaptığımız röportajda, o nedenle Kahramanmaraş ve Hatay’ın artık eli kulağında olduğunu söylemiştik.
*Doğuda ve kuzeyde meydana gelen zelzelelerin, plakanın batı kısmındaki hareketini kolaylaştırdığını ve bölgenin tansiyon birikimlerini daha rahat boşalmasını sağlayarak fayın daha kolay kırılmasına sebep olduğunu düşünüyorum.
KAHRAMANMARAŞ- İSRAİL ORTASI RİSKLİ BÖLGE
*Bu haldeki çok büyük zelzeleler sonrasında aslında art geriye o bölgeye yakın bölgede, tansiyonunu boşaltmak üzere hazır tetikte duran faylar esasen tetiklenir ve güçlerini boşaltırlar.
*Böylelikle 50 yıl ya da daha sonra meydana gelecek zelzele bugün meydana gelebilir. Öteki taraftan Hatay ya da Kahramanmaraş’ta meydana gelen artçı zelzelelerin bir an evvel tükenmesini beklememiz zafiyet olur.
*İnsanlarımızın bu travma sonrası en büyük beklentisi sarsıntıların bitmiş olmasıdır. Fakat bilimsel çalışmalar ekseriyetle bu tıp çok büyük sarsıntıların sonrasında artçı sarsıntıların uzun müddet devam edebileceğini gösteriyor.
*8 büyüklüğündeki 1939 Erzincan zelzelesi sonrasında, batıya hakikat birebir çizgi üzerinde 1942 Niksar (7.3), 1943 Ladik (7.6) ve 1944 Bolu-Gerede (7.6) yıkıcı sarsıntılarının meydana geldiğini unutmamak gerekir. Birebir halde bugün düzeltilmiş kıymetiyle 9.5 büyüklüğündeki 22 Mayıs 1960 Şili (Valdivia) Büyük Depremi’nden 1 gün evvel tıpkı çizgi üzerinde Concepcion sarsıntıları olarak bilinen 8.1 büyüklüğünde sarsıntı ile başlayan 7’den büyük 4 sarsıntı meydana gelmiş olduğunu ve büyük zelzele sonrasında kasım ayına kadar 7’den büyük 5 adet daha sarsıntı meydana gelmiş olduğunu hatırlamamız gerekir” dedi.
Dr. Onur Köse, Meyyit Deniz fay sınırının, Akabe Körfezi’nden başlayıp, Ürdün ve İsrail sonundan geçerek Lübnan ve Suriye üzerinden Hatay’a ulaştığını ve Kahramanmaraş’ta Doğu Anadolu fayı ile birleştiğini belirtti.
Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde Meyyit Deniz fay zonunun geçtiği, İsrail, Ürdün, Lübnan ve Suriye’de 5- 10 yıl içerisinde büyük sarsıntıların yaşanabileceğini belirten Dr. Köse,
şu tabirleri kullandı:
*Çok büyük bir travma yaşamakta olan Türkiye için bugünlerde İzmir’de, Hakkari’de, Bingöl’de, Konya’da zelzele olacak üzere açıklama yapmayı hakikat bulmuyorum.
*İnsanlarımızı daha büyük telaşlara yönlendirmek yerine ülkemizin her köşesindeki vatandaşlarımızın bilinçlendirilmesi konusunda çalışmaların yapılması ve tahlil getirilmesi taraftarıyım.
*Deprem tehlikesi Türkiye’deki her yer için kelam bahsidir ve Türkiye’nin her yerinde zelzele olabilir.
*Türkiye hem Afrika hem Arap plakaların ortasında sıkışma bölgesi olduğu için her yerinde sarsıntı mümkünlüğü olasıdır.
*Ancak telafi edilmesi güç olan büyük ekonomik kayıplar, yatırımlar ve sanayi alanları ile birlikte nüfus yoğunluğunun öne çıkaracağı çok yüksek sayıdaki can kayıplarının birlikte ele alındığı sarsıntı riskleri göz önüne alındığında, İstanbul zati her vakit öncelikli bir bölgedir. (DHA)
