Yılın ikinci yarısında birçok ülke, erken seçimler ile ikinci turlara sahne oldu

ANKARA (AA) – Anadolu Ajansının (AA) “2023’ün seçimleri” dosya haberinin ikinci bölümünde bu yılın ikinci yarısında yapılan seçimler ve sonuçları derlendi.

Yılın ikinci yarısında, seçim kutlamalarına “sistemi ve hükümeti budama” vaadini sembolize eden elektrikli testere getirilmesi, seçim öncesi başkan adayının suikasta kurban gitmesi ve seçim zaferinden sonra başbakanın koltuğunu oğluna devretmesi gibi olaylar yaşandı.

Özbekistan’da 30 Nisan’da yapılan referandumda anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle görev süresi 5 yıldan 7 yıla çıkarılan cumhurbaşkanının bazı yetkilerinin parlamentoya devredilmesinin ardından 9 Temmuz’da cumhurbaşkanı erken seçimleri düzenlendi. Seçimlerde Liberal Demokrat Parti adayı Şevket Mirziyoyev, oyların yüzde 87,05’ini alarak 3. kez cumhurbaşkanı seçildi.

Guatemala’da 25 Haziran’daki seçimin netice vermemesinin ardından 20 Ağustos’ta ikinci turu yapılan devlet başkanlığı seçiminde Ulusal Umut Partisi (UNE) lideri Sandra Torres ile sol görüşlü Bernardo Arevalo de Leon yarıştı. Başsavcılığın, Arevalo’nun partisini “yasa dışı seçim finansmanı sağlamak” ile suçlayarak adayın seçimlerden diskalifiyesini talep etmesi üzerine yüzlerce kişi, 25 Temmuz’da protesto düzenledi. İkinci turdaki seçimi Arevalo, yüzde 60,91 gibi ezici üstünlükle kazandı. Seçim Kurulu, Arevalo’nun partisi Tohum Hareketinin milletvekillerini tanımayı reddedip partinin faaliyetlerini de askıya aldı. Guatemala Savcılığı, 9 Aralık’ta seçim sonuçlarının, idari usulsüzlükler nedeniyle geçerli olmadığını savundu.

Kamboçya’da 23 Temmuz’da yapılan genel seçimleri yaklaşık 40 yıldır başbakanlık görevini yürüten Hun Sen’in partisi Kamboçya Halk Partisi (CPP) kazandı. Hun Sen, seçim zaferinden 3 gün sonra istifa ederek görevi oğlu Hun Manet’e devredeceğini açıkladı. 46 yaşındaki Hun Manet, 22 Ağustos’taki Meclis oturumunda yapılan güven oylamasında 125 milletvekilinden 123’ünün desteğini alarak resmen ülkenin yeni başbakanı oldu.

Devlet başkanı adayı suikast sonucu hayatını kaybetti

Ekvador’da 20 Ağustos’ta düzenlenen devlet başkanlığı seçimi öncesi “yolsuzluğa karşı duruşuyla” tanınan devlet başkanı adayı Fernando Villavicencio, 9 Ağustos’ta uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. Suikastın ardından adaylar, seçim kampanyalarını üzerlerinde çelik yelek ve benzeri görülmemiş koruma orduları eşliğinde yürüttü. 20 Ağustos’taki seçimde netice alınamamasının ardından halk, 15 Ekim’deki ikinci turda Ulusal Demokrasi Hareketi adayı Daniel Noboa’yı ülkenin yeni devlet başkanı olarak seçti.

Zimbabve’de 23-24 Ağustos’ta düzenlenen seçimlerde Emmerson Mnangagwa, oyların yüzde 52,6’sını alarak yeniden devlet başkanı seçilirken ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1980’den beri iktidarda olan Zimbabve Afrika Ulusal Birliği-Yurtsever Cephesi (ZANU-PF) Meclisteki 280 sandalyeden 177’sini kazansa da mutlak çoğunluğu sağlayamadı. Meclise ana muhalefet partisi Değişim için Yurttaşlar Koalisyonundan (CCC) 15 milletvekilinin istifa ettiğine yönelik şaibeli mektup sunuldu. CCC, bu mektubu sahte olarak nitelendirse de Meclis, istifaları işleme aldı ve boşalan sandalyeler için 9 Aralık’ta ara seçime gidilmesine karar verdi.

Gabon’da 26 Ağustos’ta yapılan seçimlerde halk, yerel milletvekillerini, ulusal meclis üyelerini ve bir sonraki cumhurbaşkanını belirlemek için oy kullandı. Devleti 41 yıldan fazla yöneten babası Omar Bongo Ondimba’dan 2009’da görevi devralan 64 yaşındaki Ali Bongo Ondimba, üçüncü kez cumhurbaşkanı seçildi. Oy sayımı sırasında internetin kesilmesi ve “şiddet” olayları gerekçesiyle sokağa çıkma yasağının uygulanması, hükümetin eleştirilmesine neden oldu. 30 Ağustos’ta ulusal televizyon binasına giren bir grup asker, yönetimi ele geçirdiklerini duyurdu. “Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi (CTRI)” isimli askeri yönetim, 26 Ağustos’ta yapılan seçimlerin iptal edildiğini ve ülke sınırlarının kapatıldığını açıkladı. CTRI liderliğine getirilen Cumhuriyet Muhafızları Komutanı General Brice Oligui Nguema, 4 Eylül’de düzenlenen törenle “geçiş hükümetinin cumhurbaşkanı” sıfatıyla yemin ederek göreve başladı.

Singapur’da 2,7 milyon vatandaş, 1 Eylül’de yasalar uyarınca hiçbir siyasi partiyle bağı olmaması gereken adaylardan birini 6 yıl boyunca cumhurbaşkanı seçmek için sandık başına gitti. Eski Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Tharman Shanmugaratnam, oyların yüzde 70,41’ini alarak ülkenin 9. cumhurbaşkanı oldu.

Maldivler’de 9 Eylül’de düzenlenen seçimlerde devlet başkanlığı görevini sürdüren İbrahim Muhammed Salih ile başkent Male’nin belediye başkanı ve ana muhalefetin başkan adayı Muhammed Muizzu yarıştı. Adayların gerekli yüzde 50’ye ulaşamaması nedeniyle 30 Eylül’de ikinci turu yapılan devlet başkanlığı seçimlerini Muhammed Muizzu önde bitirdi. Salih Hindistan yanlısı olarak görülürken yeni Devlet Başkanı Muizzu’nun Çin’e yakın olduğu değerlendiriliyor.

Polonya’da yeni hükümet güvenoyu aldı

Polonya’da 15 Ekim’de yapılan genel seçimlerde iktidardaki Hukuk ve Adalet Partisi (PiS) yüzde 35,38 oy alarak birinci geldi. PiS’i yüzde 30,70 ile ana muhalefet bloku Sivil Koalisyon, ardından da yüzde 14,4 ile Üçüncü Yol İttifakı izledi. Yeni Sol Parti yüzde 8,61, aşırı sağcı Konfederasyon Partisi yüzde 7,16 oy aldı. Eski Başbakan Mateusz Morawiecki’nin 11 Aralık’ta parlamentoda güven oylamasını kaybetmesinin ardından sekiz yıllık PiS iktidarı sona erdi. Donald Tusk’ın liderliğindeki Sivil Koalisyon ittifakı, Polonya 2050 ve Polonya Halk Partisinden oluşan Üçüncü Yol ittifakı ile Yeni Sol Partisi yeni bir hükümetin kurulmasının önünü açabilecek koalisyon anlaşmasını 10 Kasım’da imzaladı. Tusk liderliğindeki hükümet, 12 Aralık’ta parlamentodan güvenoyu aldı.

Arjantin’de devlet başkanlığı yarışında 22 Ekim’de yapılan 1. tur seçimlerinde en yüksek oyu “Peronist” ittifakı adayı ve mevcut Ekonomi Bakanı Sergio Massa alsa da 19 Kasım’daki 2. turda aşırı sağcı Javier Milei oyunu 25 puan artırarak yüzde 55,82 ile rakibine fark attı ve devlet başkanı seçildi. Milei, seçim kampanyası boyunca ülkedeki ekonomik krize “sebep” olarak gösterdiği Arjantin Merkez Bankasını kapatacağını, ulusal para birimi peso yerine dolara geçeceğini ve bazı kamu şirketlerinin özelleştirileceğini belirtti. Uluslararası ve yerel medyada siyaseten “aşırı sağcı” görüşleriyle adlandırılsa da kendisini “liberteryen” ve “anarko-kapitalist” olarak tanımlayan Milei’nin zaferinin ardından, seçim günü bazı Milei destekçilerinin “sistemi ve hükümeti budama” vaadini sembolize eden elektrikli testereyle oy kullanmaya gitmesi ve seçim zaferinden sonra da elektrikli testerenin kutlamaya alet edilmesi toplumda tartışmalara yol açtı.

Hollanda’da 13 yıldır iktidardaki merkez sağdan Mark Rutte’nin liderliğindeki koalisyon hükümetinin, göçmen sayısının sınırlandırılmasıyla ilgili anlaşmazlıklar neticesinde düşmesi üzerine 22 Kasım’da düzenlenen erken genel seçimlerde İslam karşıtı ve aşırı sağcı Özgürlük Partisi (PVV) yüzde 23,49 oy oranıyla yarışı önde tamamladı. İşçi Partisi (PvdA)-Yeşil Sol (Groen Links) ittifakı oyların yüzde 15,75’ini, Dilan Yeşilgöz liderliğindeki Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi (VVD) ise yüzde 15,24’ünü aldı. PVV lideri Geert Wilders, hükümet kurmak için merkez sağ ve aşırı sağ partilerle görüşmelerde bulunuyor.

Kuzey Kore’de 1956’dan bu yana ilk kez “hayır” oyu verildi

Kuzey Kore halkı, 26 Kasım’da yerel seçimlerde belirlenmiş adaylara onay veya ret şeklinde oy kullandı. Seçimlere yüzde 99,63 katılım gösteren Kuzey Korelilerin yüzde 99,91’i il halk meclisi adayları için “evet” derken yüzde 0,09’u aleyhte oy kullandı. İlçe ve şehir halk meclisi adayları için ise seçmenlerin yüzde 99,87’si “evet”, yüzde 0,13’ü ise “hayır” oyu verdi. Ülkede 1956’dan bu yana ilk kez “hayır” oyu verildi.

Mısır’da 10-12 Aralık’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 44,7 milyon kişi oy kullandı. 4 adayın yarıştığı seçimde Abdulfettah es-Sisi oyların yüzde 89,6’sını alarak yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Sisi, 2030’a kadar görev yapacak.

Sırbistan’da 17 Aralık’taki erken genel seçimde Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in desteklediği ve 2012’den bu yana iktidarda olan Sırp İlerleme Partisi (SNS) öncülüğündeki “Aleksandar Vucic-Sırbistan durmamalı” ittifakı henüz yüzde 96’sının sayıldığı resmi olmayan sonuçlara göre, oyların yüzde 46’sını alarak seçimi önde tamamladı.

Muhalefet kanadı partilerinin oluşturduğu “Sırbistan şiddete karşı” ittifakı ise oyların yüzde 23’ünü aldı. Bu sonuçlara göre “Aleksandar Vucic-Sırbistan durmamalı” ittifakı, 250 sandalyeli ulusal mecliste 128 sandalye kazanıyor ve hükümeti kuracak yeterli sayıya ulaşıyor. Seçim sonuçlarına itiraz eden muhalefet partilerinin çağrısı üzerine Sırbistan Devlet Seçim Komisyonu (RIK) binası önünde yüzlerce kişi toplandı ve protesto düzenledi. “Sırbistan şiddete karşı” isimli ittifakla yarışan muhalefet partileri, seçimde “usulsüzlük” yapıldığını, Bosna Hersek’in iki entitesinden biri olan Sırp Cumhuriyeti’nden (RS) otobüslerle başkent Belgrad’a getirilen çok sayıda kişinin “yasa dışı” oy kullandığını ileri sürdü.

Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde 44 milyon seçmen, 20 Aralık’ta cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin yanı sıra yerel meclis üyeleri için sandık başına gitti. Cumhurbaşkanı seçiminde aralarında mevcut Cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi ve Nobel Barış Ödüllü Dr. Denis Mukwege’nin de olduğu 20 aday bulunuyor. Ülkenin bazı bölgelerinde oy verme işlemi devam ederken bazı bölgelerde ise oy sayımına başlandı.

Muhabir: Salih Okuroğlu