Zelzele atıklarının idaresinde en büyük sorun: Vakitle yarış

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Etraf Mühendisliği Bölümü’nün hazırladığı ‘Afet Sonrası Atıkların İdaresi Hakkında Değerlendirme’ çalışması hakkında bilgi veren Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali Küçüker, 6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen afetlerin etraf üzerinde de çok önemli boyutlarda tesirlere neden olduğunu açıkladı.

Çevresel açıdan kıymetlendirilmesi gereken en kıymetli mevzulardan birisinin de sarsıntı sonrasında oluşan atıkların idaresi olduğunu anlatan Küçüker, yıkılan binalardan kalan inşaat atıkları ve molozlar için tahlil üretilmesi gerektiğini hatırlattı.

Son olarak 2 Mart’ta açıklanan sayılara nazaran 212 bin binanın zelzelede yıkıldığını kaydeden Küçüker, “Amerika’daki bilgiler ışığında yaptığımız çalışmalar sonucunda, 212 bin binada 170 milyon tondan fazla moloz atığıyla başa çıkmak zorunda kalacağız. Bunların içinde yalnızca inşaat atıkları yok. Konutlarımızdaki mobilyalar beyaz eşyalar ve elektronik eşyalar var. Bu da çeyrek milyon ton kütleye tekabül edebilir” tabirlerini kullandı.

‘SÜREÇ 3-4 YILDAN FAZLA SÜRECEK’

İnşaat yıkımlarından kaynaklı atıklardan firmaların metal, cam, ahşap ya da kullanılabilir kısmı ayrıştırdığını kalan kısmın ise depolama alanlarına gittiğini anlatan Dr. Öğr. Üyesi Küçüker, lakin sarsıntı nedeniyle meydana gelen yıkımlarda atıkların karışık olduğunu vurguladı. Atıkların içinde çok sayıda tehlikeli, insan ve etraf sıhhatine ziyanlı malzeme bulunduğunu söz eden Küçüker, bunların en başında asbestin geldiğini hatırlatarak şöyle konuştu:

“Türkiye’de 2010 yılında asbest kullanımı ve asbestli eser satışı yasaklandı. 2010’dan evvel asbest inşaatlarda bilhassa izolasyon gereci olarak çok kullanıldı. Binalar eski olduğu için asbest kullanıldığını düşünüyoruz. Bir etraf felaketi olmadan moloz atıklarını tertipli, planlı ve uzun soluklu bertaraf metoduyla gidermek gerekiyor. Bunun Türkiye Cumhuriyeti tarihinde yaşanan en büyük felaket olduğunu düşündüğümüzde bu süreç bugünden yarına olmaz. Zelzeleden etkilenen kentlerin yüzde 80’inden fazlası ziyan gördü. Bunların idaresi bir anda çok sıkıntı. Devletimiz bu bahiste çalışmalara başladı. Mahallî idareler moloz atıklarını bertaraf etmeye çalışacak. 170 milyon tondan bahsediyoruz ki bir damperli kamyonun 20-25 ton taşıyabildiğini düşünürseniz bu süreç 3-4 yıldan fazla sürecek.”

KANSER HASTALIKLARINDA ARTIŞ UYARISI

Molozların içinde bulunan tozun partikül unsur olarak havada asılı kalabildiğini ve solunduğu vakit sıkıntıya neden olduğunu anlatan Dr. Öğr. Üyesi Küçüker, asbestin kansere neden olabildiğini belirterek, “Asbest havada günlerce askıda kalabiliyor. Tozlar taşınma, depolanma ve yüklenme sırasında kilometrelerce uzaklıktaki insanları yahut yer altı, yer üstü su kaynaklarımızı kirletebilir. Yaşlı binaların bulunduğu bölgede hem çalışanların hem de orada yaşamak zorunda olan insanların şahsî muhafaza ekipmanlarını takmaları gerekiyor. Bu elementlerin insan sıhhatine tesirleri çabucak gözlenmez. Asbest kaynaklı kanserin gözlenmesi 10-15 yılı alır. Tesirin boyutunu şu an çabucak kestiremeyiz. Fakat önümüzdeki yıllarda o bölgede kanser hastalıklarında artış olabilir” tabirlerini kullandı.

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali Küçüker

‘EN BÜYÜK KASVET VAKİTLE YARIŞIYOR OLMAMIZ’

Atıkların evvel kaynağında yok edilmesi gerektiğini savunan Dr. Öğr. Üyesi Küçüker, taşıma masraflarının çok yüksek olmasına bağlı olarak bölgeyi güzel bilen insanların faal rol üstlenebileceğini lisana getirdi. Mahallî idarelerin işe dahil edilerek en uygun noktaların depolama için seçilebileceğini söz eden Dr. Öğr. Üyesi Küçüker, “Şehrin hakim rüzgarlarından, su kaynaklarından uzak bölgeler seçilmeli. Bu yüzden jeolojik yapının bilinmesi gerekir. Elektronik atıklar toksik element içerir. Bunlar yağmur ve rüzgarla yer üstü yer altı sularını kirletebilir. Gerekirse depolandıktan sonra atıkların üstünün örtülmesi sağlanabilir. Bakanlık, üniversitelerin iştirakiyle kimi komiteler kurdu. Fikir birliğine varıp, ortak tahlil üretiyorlar. Lakin en büyük zahmet vakitle yarışıyor olmamız” dedi.

ÜNİVERSİTEDEN GRUPLAR ALANDA ÇALIŞIYOR

İYTE Etraf Mühendisliği Kısmı olarak ‘Afet Sonrası Atıkların İdaresi Hakkında Değerlendirme’ çalışması ile felaketin boyutunu ölçmeye çalıştıklarını söyleyen Küçüker, “Depremin birinci şokunu atlattık. Baktık ki ortada pek çok sorun var. İçme ve kullanma suyunun temini, katı atık idaresi, yönetimsel takımların işlerini düzgün yapamaması üzere faktörler etraf felaketine neden oluyor. Takımlarımız içinde alanda çalışanlar var. Bizler de onlardan aldığımız datalarla felaketin boyutunu ölçmek için çalıştık. Üniversitemiz bu çalışmayı Bakanlık, Yüksek Öğretim Kurumu ve gerekli yerlere iletti. Buna emsal birçok üniversite çalışma yapıyor. Beşeri bilgimizi ülkemize yararlı hale getirmek için toplayıp, yöneticilere fikir verebilmesi için bu çalışmayla ortaya koyduk” diye konuştu.(DHA)