Gecenin merakı: Kız Kulesi yok mu oldu!

İstanbul’un siluetiyle özdeşleşmiş sembol yapılardan birisi olan Kız Kulesi’nin restorasyon sırasında yıkıldığı yolundaki iddialar Twitter’ı karıştırdı. Yayınlanan bir videoda restorasyon nedeniyle Kız Kulesi’nin etrafına geçirilen panelin arkasından geçen vapurun siluetinin görünmesi üzerine birçok hesaptan “Kız Kulesi’ne ne oldu?”, “Yoksa Kız Kulesi yıkıldı mı?” şeklinde sorular paylaşıldı. Kulenin tamamen kaldırılıp yeniden yapılacağı konusunda bilgi verilmemiş olması da soru işaretlerini iyice artırdı. Kız Kulesi’nin web sitesinde yapılan çalışmalarla ilgili bilgilerin yer aldığı açıklamada şöyle deniliyor: “Kulenin külah kısmının sökümünü de içeren bu işlem koruma kurulu tarafından onaylanmış olup, sökülen kısımların özgün malzemelerle yeniden inşa edilmesine ilişkin uygulama projelerinin geliştirilmesine devam edilmektedir.”

Üsküdar Belediye Başkanı Hilmi Türkmen de konuyla ilgili olarak bir televizyon kanalına yaptığı açıklamada “Restorasyon sıkıntısız bir şekilde devam ediyor. Hiçbir problem yok. Her gördüğünüz görsele inanmayın” ifadelerine yer verdi.

‘Külah kısmı yapıdan uzaklaştırıldı, özgün malzemesine uygun olarak yapılıyor’

Sosyal medyada tartışmaların alevlenmesi üzerine Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü konuyla ilgili kamuoyuna açıklama yaptı. Açıklamada, şöyle denildi:

“1940’lı yıllarda Kız Kulesi’nde yaşanan yangın sonrasında yapılmış olan betonarme eklenti, alanında uzman isimler olan Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Prof. Dr. Feridun Çılı, Han Tümertekin ile İstanbul Teknik Üniversitesi ve Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafından hazırlanan yapının depreme karşı dayanımının olmadığına ilişkin raporlar ve yine danışman hocalarımızın kontrollüğünde hazırlanan projeler doğrultusunda evrensel koruma ilkelerine bağlı kalarak külah kısmı yapıdan uzaklaştırılmakta, özgün malzemesine uygun olarak yapılmasına yönelik çalışmalar devam etmekte olup restorasyona ve Kız Kulesine ilişkin tüm belgeler ve gelişmeler https://kizkulesi.com sitesinden tüm halkımızla paylaşılmaktadır.”

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı ve İBB Miras Genel Müdürü Mahir Polat da Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Kültür Bakanlığı Kız Kulesi restorasyonunda son derece değerli hocalarımız yer alıyor. Restoran yapıldığında eski zamanlardan kalmış, binaya yük getiren betonarme bir teras vardı, sanırım o kaldırılıyor. Yetkili arkadaşlarımız da proje hakkında açıklama yapacaktır” dedi.

‘Bunca restorasyon felaketinden sonra oluşan tepkiyi anlamak lazım’

TMMOB Yönetim Kurulu Üyesi Cevahir Efe Akçelik ise Twitter’dan yaptığı paylaşımda, “Kız Kulesi için restorasyonuyla ilgili bir yorum yapmak için şu an erken gibi. Danışma Heyeti tarafından hazırlanan raporda yapıya sonradan eklenen betonarme bölümlerin söküleceği belirtilmişti. Ama ülkedeki bunca restorasyon felaketinden sonra da oluşan tepkiyi anlamak lazım” ifadelerine yer verdi.

Mimarlar Odası ‘Kaygılıyız’ demişti

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, temmuz ayında Kız Kulesi’nde Eylül 2021’den bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen “restorasyon” çalışmasına ilişkin açıklama yapmıştı. 2022 Nisan ayında bitmesi planlanan çalışmayla ilgili bakanlığın hiçbir açıklama yaptığı belirtilen açıklamada, “Yapılan çalışmalar konusunda bilgi verilmediği için de kaygı duyuyoruz” denilmişti. Şubeden “Kız Kulesi’ndeki restorasyonla ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığı’na çağrımızdır” başlığıyla yapılan basın açıklamasında, şu ifadelere yer verilmişti:
“Restorasyon çalışması kapsamında hangi işlemlerin yapıldığı ve çalışmaların ne zamana kadar süreceği konusunda bizlere mimarlık ortamı ve kamuoyu tarafından sorular gelmektedir. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy Eylül 2021’de Kız Kulesi’nde bir basın açıklaması yapmış, burada ‘Kız Kulesi Gözlerini Yeniden Açıyor’ başlığı altında restitüsyon ve restorasyon çalışması yapılacağını açıklamıştı. Bakan Ersoy, ‘Kız Kulesi ile ilgili yapılacak her türlü çalışma, kurulan internet sitesi üzerinden tüm şeffaflığıyla kamuoyuna sunulacaktır’ demişti. Kız Kulesi’nin Nisan 2022’de ziyaretçilerle buluşturulması hedefler arasında yer alıyordu. Çalışmalar da yine www.kizkulesi.com adresinden takip edilebilecekti. Kız Kulesi’nin restorasyonu belirtilen Nisan 2022’de bitmedi ve birkaç ay önce etrafı tamamen kapatıldı. Bahsedilen internet sitesinde de çalışmanın başlangıcındaki bilgiler dışında herhangi bir bilgi yer almıyor ve Kız Kulesi’nin güncel durumundan söz edilmiyor. Bu kadar kısa sürede zemin ve strüktürle ilgili araştırmaların tamamlanmasını beklemiyoruz ancak yapılan çalışmalar konusunda bilgi verilmediği için de kaygı duyuyoruz. Yapılan çalışmaların izlenebilmesi, yürütülen proje hakkında bilgi verilmesi, değerli bir kültür varlığı ile ilgilenen meslek insanlarının doğal beklentisidir. Titiz koruma çalışmalarının zaman gerektirdiğinin farkındayız, ancak bilgi paylaşımına, yapılanların çevreden izlenebilmesine de önem verilmesi gerekmektedir. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi olarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan Kız Kulesi’nin güncel durumu ve restorasyon çalışmaları hakkında daha şeffaf bir sürecin yürütülmesini ve yapılan çalışmalar hakkında kamuoyunu bilgilendirmesini talep ediyoruz.”

Üsküdar’da Bizans döneminden kalan tek yapı

1725 yılında açılan Kız Kulesi, hakkında çeşitli rivayetler anlatılan, efsanelere konu olan, İstanbul Boğazı’nın Marmara Denizi’ne yakın kısmında, Salacak açıklarında yer alan küçük adacık üzerinde inşa edilmiş bir yapıdır. Üsküdar’ın sembolü haline gelen kule, Üsküdar’da Bizans devrinden kalan tek eserdir.