Araştırma: İstanbul’daki 5 kadından 1’i çocuk yaşta evlendirildi

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) kuruluşu İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) yaptığı araştırmaya göre, kentte yaşayan her 5 ev kadından biri 18 yaşından önce evlendirildi. Çoğunluğu “kıt kanaat” geçindiğini belirten ev kadınlarının en çok kaygı duydukları konu ise sağlık. Araştırmaya katılan kadınların yarısından fazlası, yaşadıkları yere göre henüz İstanbul’un diğer yakasını görmemiş. Kadınlar genelde ailenin ihtiyaçlarını karşılamak için dışarı çıkıyor ve evin çevresinden uzaklaşmıyor.

İPA’dan yapılan açıklamaya göre; İstanbul’daki ev kadınlarının yaşam koşulları, beklentileri ve ihtiyaçlarını tespit etmek amacıyla yapılan araştırmada, kenti çeşitli semtlerinde yaşayan ve farklı sosyoekonomik grupları temsil eden ev kadınlarıyla görüşüldü. 2 bin üzerinde ev kadınıyla yüz yüze yapılan araştırma kapsamında İstanbul’daki ev kadınlarının sosyodemografik özellikleri, gündelik yaşamları, beklentileri ve siyasete bakışları dört ana başlık altında ele alındı.

“Refah, Çalışma ve Sosyal Güvence”, “Bakım, Ev İçi Sorumluluklar ve Gündelik Hayat”, “Toplumsal ve Kamusal Yaşama Katılım” ve “Hayaller, Beklentiler ve Kaygılar” başlıklı temalardan oluşan raporda, kadınların ev ve kent deneyimleri, ihtiyaçları, hayalleri ve siyasetten beklentileri analiz edildi.

Ev kadınlarının çoğu ‘kıt kanaat’ geçiniyor

İPA’nın araştırmasına göre, herhangi bir işte çalışmayan kadınların yüzde 87’si evli ve yüzde 70’i ihtiyaçları için eşlerinden “harçlık” alıyor. Çoğunluğun “kıt kanaat” geçindiğini belirten ev kadınlarının en çok kaygı duydukları konu ise sağlık.

Araştırmaya katılan kadınların yarısından fazlası (yüzde 54), yaşadıkları yere göre henüz İstanbul’un diğer yakasını görmemiş. Kadınlar genelde ailenin ihtiyaçlarını karşılamak için dışarı çıkıyor ve evin çevresinden uzaklaşmıyor.

Her beş kadından biri 18 yaşından önce evlendirildi

İstanbul’da ev kadınlarının yalnızca yüzde 32’si İstanbul doğumlu ve her beş ev kadınından biri 18 yaşından önce evlendirildi. Genç kadınlarda erken evlilik oranı belirgin şekilde düşerken, eğitim düzeyi artıyor. İstanbul’da araştırmaya katılan ve evli olan ev kadınlarının yüzde 64’ünün en az 11 yıldır evli olduğu görülüyor. Rapora göre, evli kadınlar genellikle çekirdek aile hâlinde yaşadıkları için çocuk bakım yüküyle baş etmede hane içerisinde daha yalnız.

Kadınların yüzde 55’i ancak ‘kıt kanaat’ geçinebiliyor

Kadınlara, “Geçtiğimiz ay geçinebildiniz mi?” sorusu sorulduğunda, kadınların yüzde 55’i ‘kıt kanaat’ geçinebildiğini, yüzde 13’ü “pek geçinemediğini”, 23’üyse en temel bazı ödemeleri bile yapamadığını belirtti.

Evlenen ve doğum yapan kadınlar iş bırakıyor

Çalışma hayatlarıyla ilgili konularda, her iki ev kadınından birinin daha önce hiç ücretli çalışma deneyimi olmadığı ortaya çıktı. Rapora göre ev kadınlarının yüzde 35’inin ücretli çalışma deneyimi olsa da yüzde 30’u doğumdan sonra, yüzde 27’si ise evlilikten sonra işi bırakmış. Kısacası, evlilik ve annelik neredeyse her üç kadından birini iş hayatından uzaklaştırarak ev kadını yapmış.

18-29 yaş arası kadınlar her ihtiyacı için harçlık alıyor

Raporda ayrıca genç kadınların ekonomik bağımlılığının 60 yaş üzeri ev kadınlarına kıyasla belirgin bir şekilde yüksek olduğu göze çarpıyor. 18-29 yaş arasındaki ev kadınlarının yüzde 36’sı her türlü ihtiyacı için harçlık alırken, 60 yaş ve üzeri kadınlarda bu oran yüzde 16’ya düşüyor. Bu noktada, eşi vefat etmiş kadınların yararlanabildiği ‘dul maaşı’, vefat eden eşlerden kalan emekli maaşları ve yaşlılık aylığı gibi düzenli gelir sayılabilecek sosyal hakların 60 yaş üstü kadınların ekonomik bağımlılığını görece azalttığı anlaşılıyor.

Kadınların yüzde 73’ünün kendi sigortası yok

Boşanmış kadınlar sosyal güvence bakımından evli kadınlara ve eşi vefat etmiş kadınlara kıyasla daha kırılgan. Boşanmış kadınlarda sigortalı olmayanların oranı yüzde 22’ken, evli kadınlarda bu oran yüzde 19’a, eşi vefat etmiş kadınlardaysa yüzde 13’e düşüyor. Sosyal güvenceye sahip kadınların yüzde 73’ünün eşi üzerinden, yüzde 11’ininse işinden dolayı sigortalı olması ise oldukça çarpıcı bir bulgu. Ev kadınlarının sosyal güvenceye erişimi büyük oranda eşlerinin işgücü piyasasındaki statüsüne bağlı. Evli kadınların yüzde 77’si, eşi vefat etmiş kadınların ise yüzde 61’i eşi üzerinden sigortalı. İşinden dolayı sigortalanma yüzde 25 oranla en fazla boşanmış kadınlarda görülüyor. Dolayısıyla, emekli ev kadınları içerisindeki sosyal güvenceye ulaşmam şansı olmuş en kalabalık grubun boşanmış kadınlar olduğunu söylemek mümkün.

Ev içi sorumlulukların büyük kısmı kadınlarda

Ev kadınlarının bakım yükü ve diğer ev işleriyle ilgili yapılan araştırmada, ev kadınları yaşadıkları hanelerde orantısız bir şekilde ev içi sorumluluk üstleniyor. Çocuklara bakma oranı kadınlarda yüzde 71’ken eşlerinin çocuk baktığını söyleyen kadınların oranı yüzde 13’te kalıyor. Sosyoekonomik düzeyi görece düşük hanelerde çocuklara sadece kadınların bakma oranı yüzde 90’ken, hane refahı arttıkça bu oranın düştüğü görülüyor.

Çocukların dersleri ile ilgilenmek de yine kadınların işi kabul ediliyor. Kadınların ödevlerle ilgilenme oranı erkeklerin tam 5,5 katı. Kadınların yüzde 61’i ev işlerini sadece kendi yaparken, eşinin de ev işi yaptığını belirtenlerin oranı yüzde 19. Kadınların yalnızca yüzde 35’i ev işlerinde kendilerine “yardım eden” biri/birileri olduğunu belirtiyor. Her koşulda, ev işlerinin esas yüklenicisi evdeki eş/anne statüsündeki ev kadınları ve diğerleri ancak “yardım eden” konumundalar.

Hanedeki bakıma muhtaç kişinin bakımı kadına kalıyor

Hanede bakıma muhtaç biri olduğunda, ev kadınları yüzde 66 oranla bu kişinin bakımını tek başlarına üstleniyorlar. Boşanmış kadınların ise hasta ve yaşlı bakımını daha fazla üstlendiği görülüyor. Bu durumun boşandıktan sonra kadınların geri dönmek zorunda kaldığı aile evlerinde yaşlı ebeveynlerin bulunmasından kaynaklandığı söylenebilir. Yine de kadınların gelir seviyesi arttıkça yaşlı ve hasta bakımında sorumluluk alma oranları da düşüyor.

Kadınların yüzde 34’ü tatil yapmıyor

Kadınların sosyal hayata katılma ve sosyal yaşam oranlarında da ilginç veriler ortaya çıkıyor. Araştırmaya göre, kadınların yüzde 34’ü tatil yapmadıklarını, yüzde 48’i ise tatilini memleketinde geçirdiğini belirtmiş. Kadınların sadece yüzde 16’sı tatil beldelerine gidebiliyor. Ev kadınlarının en az yöneldiği sosyalleşme pratikleri konser, sinema, tiyatro ve eğlence mekânlarına gitmek. Görüşülen kadınların yalnızca yüzde 6’sı eğlence mekânlarına giderken, konsere gidenlerin oranı yüzde 5’te, sinemaya gidenlerinki yüzde 12’de kaldı. Üniversite mezunu ev kadınlarının yüzde 55’i arkadaşlarıyla dışarıda/kafede buluştuğunu ifade ederken, bu oran lise mezunlarında yüzde 41’e, lise düzeyinin altında eğitime sahip kadınlarda yüzde 18’e düşüyor. Sinema, tiyatro, konser ve eğlence mekanlarına gitmek de üniversite mezunu ev kadınlarının daha fazla benimsediği sosyalleşme pratikleri olarak öne çıkıyor. Ev kadınlarının sıklıkla yaptığı faaliyetlerin başında yüzde 51 oranla “parka gitmek” geliyor. Ancak bu park, kadınların genellikle çocuklarla birlikte gittiği oyun parkı. Arkadaşlarla ev gezmesi yüzde 42, akraba ziyaretleri yüzde 41, AVM’ler yüzde 40, piknikler yüzde 38 oranla tercih ediyor. Arkadaşlarıyla dışarıda, kafede oturduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 27’de kalıyor.

Kadınların en çok kullandığı İBB hizmeti

Rapora göre, İstanbul’daki ev kadınlarının en fazla yararlandığı İBB hizmetleri, Anne Kart ve Halk Süt. Kadınların yararlandığı diğer sosyal destekler çeşitli kamu kurumlarının sağladığı gıda kartları, dul maaşı, süt ve doğum ödeneği, engelli maaşı, engelli bakım aylığı ile birlikte kaymakamlıkların sağladığı kömür ve erzak paketleri.