Fransa, farklı sorunları olan kolonilerinin artan özerklik talepleri karşısında zorda

ANKARA (AA) – Fransız ana karasının dışında kalan ve ülke topraklarının yüzde 18’ini oluşturan sömürgecilik döneminin mirası koloniler, Fransa’nın “denizaşırı toprakları” olarak adlandırılıyor ve 2,6 milyondan fazla kişiye ev sahipliği yapıyor.

Farklı siyasi statüler ile Fransa’ya bağlı bulunan kolonilerden Guadeloupe, Martinique, Saint-Martin, Saint-Barthélemy, Saint Pierre and Miquelon Atlas Okyanusu’nda, Reunion, Mayotte ve Fransız Güney ve Antarktika Toprakları Hint Okyanusu’nda, Fransız Polinezyası, Yeni Kaledonya, Wallis ve Futuna Pasifik Okyanusu’nda, Fransız Guyanası da Güney Amerika’da yer alıyor.

En yakını Fransa’ya yaklaşık 4 bin kilometre, en uzağı 17 bin kilometre mesafedeki 12 Fransız kolonisi, sahip olduğu yaşam standartları açısından da ana karanın uzağında kalıyor.

Türlü sosyoekonomik sorunlarla mücadele eden ve Fransız yönetiminin bu topraklara sağladığı altyapı ve güvenlik hizmetlerinin yetersizliğinden şikayetçi olan koloniler, daha fazla özerklik ve bağımsızlık taleplerinde bulunuyor.

AA muhabiri, Yeni Kaledonya’da bağımsızlık yanlılarının harekete geçtiği ve Fransa’nın bastırmak için güç kullandığı olaylarla yeniden gündeme gelen Fransız kolonilerindeki yerli hakların taleplerini ve kolonilerin karşı karşıya kaldıkları sorunları derledi.

Yeni Kaledonya’da bağımsızlık yanlıları bastırıldı

Fransa ana karasından yaklaşık 17 bin kilometre uzaklıktaki Yeni Kaledonya’da Fransız hükümetinin yerli halkın seçimlerdeki etkisini azaltmaya yönelik anayasal reform girişimi, Ada’daki bağımsızlık yanlılarını harekete geçirdi.

Fransız hükümetinin yerli halkla 1988’de imzaladığı Noumea Antlaşması’na aykırı şekilde, en az 10 yıldır Ada’da yaşayan Fransızların seçimlerde oy kullanmalarının yolunu açma girişimi protestolara neden oldu.

Fransız hükümeti, yaklaşık bir ay süren olayları bastırmak için Ada’ya polis ve jandarma sevk etti. Ada’da çıkan olaylarda 7 kişi hayatını kaybetti, 13 Mayıs’ta ilan edilen OHAL süreci, 27 Mayıs’ta başkent Noumea’da da durumun kontrol altına alınmasıyla kaldırıldı.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ada’ya yaptığı ziyarette anayasal reform tasarısını geri çekmedi ve bağımsızlık yanlılarıyla karşıtlarına diyalog için süre tanıdı.

Yakın zamanda Yeni Kaledonya’da 7 kişinin hayatını kaybettiği olaylar, ülkenin diğer kolonilerinde de yaşanan sorunları ve özerklik taleplerini gündeme getirdi.

Fransız Guyanası, daha fazla özerklik istiyor

Güney Amerika’da yer alan, Fransa’ya 7 bin kilometre uzaklıkta bulunan, yaklaşık 300 bin kişiye ev sahipliği yapan Fransız Guyanası’nda güvenlik sıkıntısı yaşanıyor.

Cinayet oranlarının ana karadan 10 kat fazla seyrettiği Fransız Guyanası’nda kayıt dışı göç ve Brezilya sınırındaki yasa dışı altın madenciliği de koloninin karşı karşıya bulunduğu başlıca sorunlar arasında.

Yoksulluğun ve işsizlik oranının yüksek olduğu kolonide halk, hükümetin altyapı ve sağlık sektörüne yatırımlarının yetersizliğinden şikayet ediyor.

Fransız Guyanası’nda genç nüfusun neredeyse yüzde 40’ı eğitim veya iş için yurt dışına gidiyor.

Fransız Guyanası yerel yönetimi, Emmanuel Macron’un Fransa’nın Akdeniz’deki adası Korsika’ya daha fazla özerklik sözü verirken Guyana için benzer adımlar atılmamasına tepki gösteriyor.

Fransız Guyanası Meclis Başkanı Gabriel Serville, Fransa’dan 160 kilometre uzaklıkta bulunan Korsika için kültürel çeşitlilikten bahsedildiğini ancak 7 bin kilometre ötede, kendi doğruları bulunan Fransız Guyanası’nın bunun 100 katı fazlasını hak ettiğini belirterek, hükümetin daha fazla özerklik sağlama konusundaki “çifte standardını” eleştiriyor.

Fransız Guyanası Kongresi, 2020 yılında özel statü altında daha fazla özerklik talep edilmesine ilişkin oylama yaptı. Yerel halkın bu talebine rağmen aradan geçen yaklaşık 4 yılın ardından Paris yönetimi ile anayasal düzenleme alanında müzakere sürecinde ilerleme katedilmedi.

Guadeloupe ve Martinique’de Kovid-19 protestoları sonrası özerklik talepleri arttı

Karayipler’de Fransa’ya yaklaşık 7 bin kilometre uzaklıkta yer alan 400 bin nüfuslu Guadeloupe’ta ulusal ortalamanın 6 kat üstünde seyreden suç ve 20 kat üstündeki silahlı soygun oranları nedeniyle güvenlik sıkıntısı yaşanıyor.

Gençlerin de giderek artan oranda suçlara karışması dolayısıyla nisan ayında 18 yaş altı kişilere Ada’nın ticari başkenti Pointe-a-Pitre’de belli saatlerde sokağa çıkma yasağı getirildi.

Ada’da Kovid salgını döneminde Fransız hükümetinin yürürlüğe koyduğu kapanma tedbirleri nedeniyle yoğun protestolar yaşandı.

Diğer kolonilerden Martinique’de yayılan olayları bastırmak için Fransa, bölgeye güvenlik güçleri sevk etti.

Bunun üzerine özerklik tartışmaları yeniden gündeme gelirken Fransa’nın o dönemdeki Denizaşırı Topraklar Bakanı Sebastien Lecornu, “özerklik müzakerelerine hazır olduklarını” belirtti.

Kovid-19 salgını protestolarından sonra özerklik talepleri, komşu koloni Martinique’te de hız kazandı.

Martinique Yürütme Konseyi Başkanı Serge Letchimy, Ada’ya Fransa’dan ayrılmadan özerklik statüsü verilmesine ilişkin bölgesel ortaklarından destek arayışına girdi. Kasım ayında Martinique Kongresi, Fransız Anayasası’na, yasaların Ada’nın sosyal ve ekonomik gerçeklerine göre uyarlanmasına izin veren bir maddenin eklenmesinden yana oy kullandı.

Fransa’nın en fakir toprağı Mayotte’de güvenlik ve su sorunu çözülemiyor

Fransa’nın yaklaşık 8 bin kilometre uzağında, Hint Okyanusu’nda bulunan kolonisi Mayotte’de de son yıllarda güvenlik sorunu yaşanıyor.

“Yüzyılın en kötü kuraklığı ile” karşı karşıya olan 310 bin nüfuslu Ada’da yıllardır devam eden içme suyu sıkıntısı kriz boyutuna ulaştı. Fransız hükümeti, kasımda Ada’da 82 su sağlama noktası oluşturdu ve Mayotte sakinlerine askerlerle içme suyu dağıtmaya başladı.

Göçmen akışının olduğu Ada’da hükümet, “doğumla kazanılan vatandaşlığı” sınırlandırmak için anayasal değişikliğe gitme kararı aldı.

Fransa İçişleri Bakanı Gerald Darmanin, şubat ayında, Ada’da doğan göçmen çocuklarının artık “otomatikman” Fransız vatandaşı olamayacaklarını duyurdu. Yeni düzenlemeyle Ada’da doğan çocukların Fransız vatandaşı olabilmeleri için Fransız ebeveynlere sahip bulunmaları şartı getirildi.

Bu vatandaşlık kısıtlaması, Ada’daki yaşam koşullarının kötüleşmesinden sorumlu tutulan Comoro Adası göçmenlerine karşı alındı.

Halkın yüzde 90’ından fazlasının Müslüman olduğu Ada’da son aylarda genellikle kirli sulardan bulaşan kolera salgını yaygınlaştı.

Fransa hükümeti, düzensiz göçmen akışından muzdarip Ada’da güvenlik durumunu kontrol altına almak için nisan ortalarında 1700 polis ve asker sevk etti ve 11 haftalık operasyon başlattı.

Verilere göre, Mayotte halkının yaşam standartları Fransızlardan 7 kat daha düşük ve halkın yüzde 77’si yoksulluk sınırının altında yaşıyor.

Fransız Polinezyası’nda bağımsızlık yanlısı parti başa geçti

Güney Pasifik’te 100’den fazla adadan oluşan yaklaşık 300 bin nüfuslu ve ana karaya yaklaşık 16 bin kilometre uzaklıktaki Fransız Polinezyası, Fransa’nın 1966-1996 yıllarında yaptığı yaklaşık 200 nükleer testin etkilerini protesto ediyor.

Fransa’dan halk üzerinde ciddi olumsuz etkileri olan testler için özür bekleyen Polinezya’da geçen yılki seçimleri bağımsızlık yanlısı Tavini Huiraatira Partisi kazandı.

Polinezya yönetimi, adayı tam bir egemenlik yolunda ilerletmek isterken Fransız hükümeti, bağımsızlık müzakerelerine yanaşmıyor ve Ada’nın siyasi bağımsızlığından önce tarım, ekonomi ve gıda konularında kendine yeter hale gelmesi için çalışılması gerektiğini savunuyor.

Reunion

Fransa’ya yaklaşık 9 bin kilometre mesafedeki Reunion, 2022 yılı sonunda beraberindeki 6 koloniyle Fransız yönetimine karşı daha fazla özerklik talep ettikleri “Fort-de-France” çağrısına imza attı.

Reunion Bölge Konseyi Başkanı Huguette Bello’nun bu çağrıya imza atması, Reunion Senatosunda tartışma yarattı, sağcılar “Ada’nın Fransız tutulması” için mücadele vereceklerini bildirdi.

Korsika’ya “kendine özgü özerklik” sözü

Fransa’dan çok İtalya’ya yakınlığıyla bilinen Akdeniz’deki Korsika Adası, kolonilerden farklı bir tarihe sahip olsa da daha fazla özerklik istemesiyle biliniyor.

Mecliste bağımsızlık yanlılarının çoğunlukta olduğu Ada’ya eylül ayında yaptığı ziyarette Macron, “Korsika’ya özgü özerklik” çağrısı yaparak, sağcılar ve bağımsızlık yanlılarına özerklik konusunda ortak metinde uzlaşmaları için 6 ay süre tanıdı.

Mart ayında taraflar, Ada’ya daha fazla özerklik tanıyan metnin üzerinde uzlaştı. Kültürel olarak farklı bir kimliğe ve tarihsel geçmişe sahip Korsika’da özerklik müzakerelerinde ilerleme kaydedilmesi, hükümetin aynı yaklaşımı göstermediği kolonilerde tepkiyle karşılandı.

Denizaşırı topraklarda Macron’a destek azalmıştı

2017’deki seçimlerde yüzde 66’lık oy oranıyla aşırı sağcı Marine Le Pen’e karşı ezici başarı elde eden Macron, 2022 seçimlerinde aynı başarıyı gösteremedi.

Macron’un yüzde 58 ile ikinci kez göreve seçildiği oylamada Marine Le Pen, yüzde 42 civarında oy aldı.

Le Pen, bir önceki seçimlerde Macron’dan yana oy kullanan Fransa’nın denizaşırı toprakları Guadeloupe, Martinique, Fransız Guyanası, Mayotte ve Reunion’da yüzde 60 civarında oy alarak ezici üstünlük sağladı. Saint Pierre ve Miquelon’da oyların yaklaşık yüzde 51’ini alan Le Pen, Fransız Polinezyası’nda da yüzde 48 oy elde etti.

Muhabir: Şeyma Uzundere