Alzheimer orta yaşta başlıyor

Günümüzde en yaygın demans (bunama) cinslerinden biri olan Alzheimer beyin
hücrelerinin hasarına yol açan ilerleyici bir nörolojik hastalıktır. Bilimsel araştırmalara nazaran hastalığın orta yaşlarda başladığına dikkat çeken Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaynak Selekler, ‘‘Üstelik Alzheimer preklinik (çok erken) periyotta hiçbir belirti vermiyor” dedi ve  bahisle ilgili şu bilgileri paylaştı:

Prof. Dr. Kaynak Selekler

ARAŞTIRMALARLA İSPATLANDI

Bilim insanları Alzheimer’ın orta yaşlarda başladığını çeşitli araştırmalarla tespit etti. Evvelce bu müşahede, orta yaşlarda trafik kazası, kalp krizi üzere nedenlerle hayatını kaybeden ve yaşadıkları periyotta Alzheimer belirtileri göstermeyen şahısların beyin otopsilerinde fark edildi. Son yıllarda PET ve beyin-omurilik sıvısı çalışmalarında, hastalıkta toksik unsur (beta amiloid ve tau proteini) birikiminin, şahısta hastalık belirtileri başlamadan 15-20 yıl evvel ortaya çıktığı ispatlandı. Bu manada hastalık beyinde ortalama olarak 45-50 yaşlarında başlıyor. Hastalığın unutkanlık üzere klinik belirtileri ise 65 yaşından sonra ortaya çıkıyor.

NEDEN ERKEN YAŞTA FARK EDİLMEZ?

Beyin, beta amiloid ve tau proteini üzere toksik proteinlere ve onların yaptığı tahribata bir müddet direnir. Bu da en az 15-20 yıl yahut daha uzun sürer. Beynin hastalığı baş etme direnci de hastalık belirtilerini maskeler. Bu müddet içinde beyin elindeki bütün imkanlarla savaşır. Bu da şahsa bir mühlet daha bunamadan sağlıklı bir hayat vakti sağlar. Lakin müddetin sonunda beyin tükenir ve hastalık klinik belirtileri ortaya çıkar.

BAZI ŞAHISLARDA NEDEN GEÇ BAŞLAR?

Otopsi çalışmalarında Alzheimer’ın patolojik bulgularına sahip yüzde 40’a varan orandaki bireylerde, vefattan evvel neden bunama bulgularının olmadığı ve Alzheimer tanısı olan hastaların yaklaşık yüzde 40’ında neden negatif PET elde edildiğinin karşılığı tam verilememişse de, bunun açıklaması “rezerv hipotezi” ile yapılmaya  çalışılıyor. Rezerv hipotezine nazaran, bireylerin hastalık değişikliklerine karşı, beyinlerinin başa çıkma yeteneği farklıdır ve beyindeki hasarın büyüklüğü ile klinik belirtilerin ortaya çıkması ortasında sıkı bir bağ yoktur. Rezerv, beyin rezervi ve bilişsel rezerv olarak ikiye ayrılır. Beyin rezervi, beynin büyüklüğü, hafıza merkezi hipokampüsün hacmi, hudut hücresi sayısı ve hudut hücreleri ortasındaki kontakların sayısı ile beyindeki bu kontaklar ağını güzel kullanabilme yeteneği ile ilgilidir. Bilişsel rezerv ise kişinin eğitimini, entelektüel kapasitesini, mesleksel faaliyetlerini, IQ derecesini, zihinsel olarak uyarıcı boş vakit aktiviteleri üzere uğraşlarını, hayat üslubu faktörlerini ve sosyo-ekonomik durumunu kapsar. Bunlar beyinde yıkıma karşı bir yedek kapasite (rezerv) oluştururlar. Beyin rezervi ve bilişsel rezerv, hastalığın belirtilerinin ortaya çıkmasını bir mühlet erteler ve rezervi büyük olan bireylerde daha geç devirde bunama bulguları ortaya çıkar. Küçük rezerve sahip şahıslarda ise beyindeki az ölçüdeki patolojik değişikliklerde bile hastalığın klinik belirtileri erkenden ortaya çıkar ve bunama başlar.

80+ MUHTEŞEM YAŞLILARIN KESKİN BELLEK SIRRI

Bilişsel muhteşem yaşlılar olarak isimlendirilen şanslı azınlık, yaşlarındaki başka yetişkinlere kıyasla geçmiş olayları anımsamak yahut bir söz listesini hatırlamak üzere hafıza testlerinde bariz bir formda daha yeterli performans gösterir. Beşerler yaşlandıkça beyin gücünün azalması olağan olsa da, araştırmalara nazaran bu kaçınılmaz değildir. Kimi beşerler, bilişsel gerilemenin yaşlanmanın doğal bir kesimi olduğu biçimindeki yaygın varsayıma meydan okuyarak 80’li, 90’lı ve sonrasına kadar bilişsel olarak keskin kalabilir. Araştırmacılar, birtakım insanların bilişsel yeteneklerinin neden hayatın sonuna kadar bozulmadan kaldığını açıklamak için birkaç teori geliştirdiler. Tahminen hayata daha büyük, daha güçlü beyinlerle başlıyorlar. Tahminen de beyinleri, yaşlanmanın ziyanlı tesirlerini telafi etmek için bir biçimde değişiyor. Bir başka teori ise beyinlerinin yaşlanmanın hücumlarına karşı daha güçlü savunmaya sahip olduğudur.

RİSKİ NASIL AZALTABİLİRİZ?

Alzheimer’ın erken devir belirtileri bugünkü bir kısım sofistike laboratuvar incelemeleriyle teşhis edilebilir lakin bunlar kıymetli, her laboratuvarda yapılamayan ve bir kısmı hala Türkiye’de bulunmayan tetkiklerdir. Hala hastalığı tam tedavi eden bir ilaç da olmadığına nazaran bu riskimizi azaltmak için orta yaşta depresyon, hipertansiyon, obezite, diyabet, fizikî hareketsizlik, gerilim, sigara ve alkol üzere tehlikelerden uzak durmamız gerekir. Sonuç olarak âlâ bir eğitim, zihinsel faaliyetleri gerektiren meslek hayatı, Akdeniz diyeti, orta yaşlarda kalp-damar hastalıkları risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenmesi ve erken tedavisi; hobi edinilmesi, antrenman, toplumsal bir ağ içinde ömrün devamı Alzheimer riskinin azaltılmasına ya da önlenmesine katkıda bulunabilir.