Anayasa hukuku profesörleri SÖZCÜ’ye açıkladı: Sarsıntı nedeniyle seçim ertelenebilir mi?

Herkes sarsıntıdaki yıkıma ve enkaz altından gelecek bir mucize sese odaklanmış, enkaz üstündekiler ayakta kalmaya çalışırken, AKP kurucularından TBMM eski Lideri Bülent Arınç, seçimin ertelenmesi konusunu ortaya attı. 

Arınç, seçimlerin Kasım ayına ya da 2024 yılına ertelenmesi gerektiğini ileri sürdü. 

Arınç’ın bu çıkışı, ekonomik krizden sonra, sarsıntının akabinde bilhassa kurtarma uyumunda yaşanan önemli sıkıntılar nedeniyle köşeye sıkışan AKP’nin vakit kazanmak için yer yoklama arayışı olarak görüldü. 

Siyasi tartışmalar bir yana, SÖZCÜ, “Seçim ertelenebilir mi?” sorusunu, ortalarında bir devir AKP ile mesai yapanların da olduğu Türkiye’nin önde gelen hukukçularına sordu. Hukukçular net konuştu: “Anayasa unsuru açık, seçimler sarsıntı nedeniyle ertelenemez. Bunlar boş tartışmalardır.”

Anayasa 78. Madde

Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.

İşte hukukçuların “Deprem nedeniyle seçim ertelenebilir mi?” sorumuza verdiği karşılıklar: 

“ERTELEYEBİLECEK HİÇBİR ORGAN, HİÇBİR GÜÇ YOK” 

Prof. Dr. Levent Köker: 

“Cevabı açık olan bir soru bu… Çok net. TBMM savaş hasebiyle seçimlerin bir yıl sonra yapılmasına karar verebilir. Bunun dışında Türkiye’de seçimleri erteleyebilecek rastgele bir organ ya da bir güç yok.

Bülent Arınç’ın mektubu dolaşıyor toplumsal medyada… Kendisi de farkında ki bir Anayasa değişikliği olmadan seçimlerin ertelenmesi mümkün değil.  Yüksek Seçim Konseyi kararıyla falan da olacak bir şey değil. 

Hukuka ters olarak zorbalık yapacaklarsa, adama sen zorbalık yapamazsın diyemeyiz. Herhalde muhalefetin de eli armut toplamıyor.  

Erken seçim kararı da alınmış değil. Münasebetiyle bu nereden çıktı seçimlerin ertelenmesi sorunu. Şu anda seçimler için bir tarih muhakkak. 18 Haziran 2023 oy verme günümüz. Bundan 60 gün geriye sayacaksınız, 18 Nisan…

Ondan bir iki gün evvel 15-16 Nisan’da YSK’nın görevi… Seçim takvimini başlatması lazım. Hangi münasebetle ertelenecek. Sandıkların bu 4 aylık vakit içinde zelzele bölgesinde düzgün bir halde kurulması ve seçimin düzgün yapılması konusunda bir mahzur olduğunu ben zannetmiyorum. Münasebetiyle bu tartışma boş bir tartışmadır. ”

“1982’DE SUİSTİMALE AÇIK DİYE SON METİNDEN ÇIKARILDI”   

Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu: 

“Anayasa’nın 78. hususuna nazaran seçimlerin ertelenmesi fakat savaş sebebiyle seçimlerin yapılmasına imkân görülmemesi durumunda TBMM’nin alacağı karar ile mümkündür. OHAL sebebi olsa da sarsıntı ileri sürülerek seçimler ertelenemez. Üstelik 1982 Anayasası’nın imal sürecinde bu istikametteki düzenlemeler, iktidarı elinde bulunduranlar tarafından suistimal edilmeye açık bulunduğu için sonuncu metinden çıkarılmıştır. Tıpkı münasebet bugün ziyadesiyle geçerlidir.”

“MEŞRUİYET SORUNU YARATIR, MEŞRUİYET DEMOKRASİNİN DİREĞİDİR”

Turgut Kazan:
“Hayır asla ve kesin olarak hayır. Fakat Yüksek Seçim Kurulu’na itimat de duyulamadığı için, YSK yoluyla bu türlü bir sonuca ulaşmayı planladıkları, hatta konuştukları anlaşılıyor. Bu arayışın Anayasal yeri yoktur. Yüksek Seçim Heyeti da bu türlü bir karar veremez. 

Zaten artık Meclis’e hülle yoluyla karar aldırma yolları da kalmadığı için Erdoğan da asla aday olamaz aslında. 

Şimdi hem seçim olsa asla bir daha aday olamayacak bir kişi ve hem de seçimi ertelemek mümkün değilken seçimi erteleyerek vazifeye devam imkanı sağlanması… Yani tek adam rejiminde, tüm yetkilere sahip bir beşere bu türlü bir vazifeye devam imkanının sağlanması açıkça meşruiyet sorunu yaratır. 

Meşruiyet sorunu demokrasinin temel direğidir. O denli bir idare Türkiye’ye hakim olamaz. Vergi bile toplayamaz. O nedenle bunu düşünmek olacak şey değildir.”

“SAVAŞTA BİLE RESEN ERTELENMEZ” 

Prof. Dr. Mustafa Erdoğan: 

“Anayasa bu bahiste pek açık. Anayasa yalnızca savaş sebebiyle seçimlerin yapılmasına imkan olmaması halinde, seçimlerin bir yıl ertelenebileceğini söylemektedir. Farklı olan nokta savaş olduğu için bile tabiatıyla seçimlerin ertelenmesi yoluna gidilemez. Savaş halinde bile fiilen seçimlerin yapılmasının imkansız duruma gelmiş olmasının gösterilmesi gerekiyor.

Buna karşılık harikulâde hal yahut gibisi bir durumda yahut savaş hali dışında rastgele bir nedenle  seçimlerin ertelenmesi Anayasa’ya nazaran mümkün değildir. Hasebiyle bu açık Anayasal karara rağmen  seçimlerin fevkalâde hal mazeret edilerek ertelenmesi açık bir Anayasa ihlali olur. Bu türlü bir şey mümkün değil. Fiilen yapılamaz, Anayasa’yı yok saymak manasına gelir bu. Uzun lafa gerek yok, özü bu.”

“ASIL BU DURUMLARDA ERTELENMEZ, SEÇİM SORUMLULARI BELİRLEYECEKTİR” 

Prof. Dr. Fazıl Hüsnü Fazilet: 

(AKP’nin  2007’de sivil anayasa taslağını hazırlayan grupta yer alıyordu) 

“Anayasa’nın kararı çok açık. Savaş dışında seçimlerin ertelenmesi mümkün değildir.  Rastgele bir sebebin ortaya çıkması, bu zorlayıcı sebep de olabilir seçimi ertelemez.   

Aslında bu zelzele felaketi sonrası yaşananlar mevcut sistemin, bu tek adam rejiminin ve onun yol açmış olduğu berbat idarenin sonucudur. Hasebiyle bu tip durumlarda asıl seçimin ertelenmemesi gerekiyor. siyaseten de yanlışsız olan bu. Seçmen kitlesinin bu olup bitenlerden kimi sorumlu tutacaksa seçimler, sandıklar buna aracılık edecektir.

Bu manada, zelzele felaketi elbet çok büyük yıkıma sebebiyet verdi. Seçmen kütükleri açısından bir grup sorunlar yaşanması kaçınılmazdır. Olabilir hiç elbet. Fakat bu müddet yani önümüzdeki 4 ay dikkate alındığında bunun aşılabilir bir müddet olduğunu kabul etmemiz gerekir. Hem de işin doğrusu bu periyotta yaşananların siyasi faturası kime kesilecekse onun kesilebilmesi için bu seçimlerin fırsat olduğunu düşünüyorum.”