Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan’dan ‘başörtüsü’ açıklaması

Başörtüsüyle ilgili Anayasa tartışmaları sürerken, Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan’dan enteresan bir çıkış geldi. Arslan 2014 yılındaki ‘Tuğba Arslan kararı’nı hatırlattı.

Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, Rize’de, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nde (RTEÜ) düzenlenen ‘Anayasa Mahkemesinin Temel Hakların Korunmasındaki Rolü’ bahisli panele katıldı.

10 yıl öncesine kadar başörtüsü sorunu olduğunu belirten Zühtü Arslan, şunları söyledi:

– Üniversitelerde başörtüsüyle eğitim öğretim görmek yasaktı ve maalesef Anayasa Mahkemesi, kararlarıyla bu maddeyi tahkim edici ve meşrulaştırıcı bir fonksiyon görmüştür. 1989’dan itibaren başlayan süreçte evvel başörtüsünü hür bırakmaya yönelik bir kanun düzenleme laikliğe muhalif olduğu gerekçesiyle iptal edilmişti. Daha sonra bir yorumlu retle bu yasak tahkim edilmişti.

LAİKLİK, TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KARŞISINDA KONUMLANDIRILDI

– 2008 yılında başörtüsünü hür bırakmaya yönelik bir anayasa değişikliği tekrar Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmişti. Bütün bunların münasebeti ideoloji eksenli bir yorumla yapılan laiklik unsuruydu. Yani Anayasa Mahkemesi laikliği, temel hak ve özgürlüklerin aslında tam karşısında konumlandırmıştı ve temel hak ve özgürlükler karşısında laikliğin yıpratılmaması gerektiğini söz etmişti.

– Hatta tabir şöyleydi; ‘Laiklik unsuru, özgürlüklere kıydırılamayacak kadar kıymetli bir prensiptir.’ Hiç kuşkusuz laiklik, anayasamızın kimliğini oluşturan temel unsurlardan biridir fakat bu yaklaşım yanlıştır kıymetli gençler…

Anayasa Mahkemesi’nin 2014 yılında çok kıymetli bir ‘Tuğba Arslan kararı’ verdiğini hatırlatan Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

– Laiklik daha sonra Anayasa Mahkemesi’nin yaptığı yorumlarda ortaya çıktı, hak eksenli yorumla bu kavramı, bu ilkeyi Anayasa Mahkemesi yorumladı ve dedi ki: “Laiklik, temel hak ve özgürlüklerin karşısında değildir, yanındadır. Sonlandırılması için kullanılan bir münasebet değildir, tam bilakis garantiye alan, onu koruyan bir unsurdur.”

KURAN VE SİYER KARARI

– Pekala bunu nasıl yaptı Anayasa Mahkemesi? 2012’den başlayarak yaptı. Evvel Kur’an-ı Kerim ve siyer derslerini okullarda seçmeli ders olarak okutulmasını öngören kanun değişikliğini denetledi ve bunun anayasaya uygun olduğuna karar verdi. Ve birinci defa bu kararda Anayasa Mahkemesi, laiklik unsurunun özgürlükçü yorumunu, hak eksenli yorumunu yaptı. “Laikliğin bilhassa din ve vicdan özgürlüğünü, din eğitiminin öğretiminin bir güvencesi” olduğunu söz etti.

– Norm kontrolündeki bu yaklaşım bir mühlet sonra ferdi müracaata yansıdı. 2014’te çok kıymetli bir karar verdi, ‘Tuğba Arslan’ kararı. Bana nazaran yalnızca Türkiye anayasa yargısı tarihinin değil, dünya anayasa yargısı tarihinin en kıymetli kararlarından birisidir.

– 11 Aralık 2013 günü Ankara’da bir boşanma davasında başörtülü bir avukat duruşma salonuna giriyor. Hakim diyor ki “Bu formda siz avukatlık yapamazsınız. Zira AİHM kararları var, Anayasa Mahkemesi kararları var. Başörtüsünün laiklik unsuruna ters olduğuna dair kararlar varken siz burada başörtüsüyle bulunamazsınız, avukatlık yapamazsınız.”

– Müvekkile de “Gelecek celseye kadar kendine yeni avukat bul” diyor ve duruşma salonundan çıkartıyor. Bu avukat Anayasa Mahkemesi’nde ferdî müracaat yoluyla geliyor ve Anayasa Mahkemesi orada çok kıymetli bir karar veriyor.

– Diyor ki: “Laiklik temel hak ve özgürlüklerin garantilerinden biridir, din ve vicdan özgürlüklerinin bir teminatıdır. Tahminen de temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejiminde en değerli konulardan biri, temel hak ve özgürlükler fakat kanunla sonlandırılabilir. Ne üniversitelerde, ne duruşma salonunda, ne kamu kurumlarında başörtülü bulunamayacağına dair rastgele bir kanun yoktur. Münasebetiyle burada bir ihlal vardır.”

SADECE BAŞÖRTÜSÜ DEĞİL

– Bu kararla birlikte Anayasa Mahkemesi hem laikliğe ait bakış açısını ferdi müracaat yerinde radikal bir halde değiştirmiş oluyor hem de ferdi müracaatta başörtüsüyle ilgili çok kıymetli dönüm noktası sayılabilecek bir karar verdi. Bu kararı daha sonraki süreçte öbür kararlar takip etti. Mesela bir üniversitede öğrencinin başörtüsünden ötürü atılmasıyla ilgili yapılan müracaatta Anayasa Mahkemesi tıpkı tespitleri yaparak ihlal sonucuna ulaştı.

– Anayasa Mahkemesi, yalnızca başörtüsü konusunda değil bilhassa son 10 yılda benimsediği bu hak eksenli yaklaşımla, yaşama hakkından tabir özgürlüğüne kadar, adil yargılanma hakkından örgütlenme özgürlüğüne kadar, özel hayata hürmet hakkından mülkiyet hakkına kadar bütün anayasal hak ve özgürlüklerle ilgili, bütün bu hak ve özgürlükleri teminata alan çok kıymetli kararlar verdi ve vermeye devam etmektedir.

– Buradan baktığımızda Anayasa Mahkemesi, anayasanın üstünlüğü prensibini hayata geçiren, varlık nedeni olan temel hak ve özgürlükleri koruyan bir mahkeme olarak yoluna devam etmektedir. (DHA)