Arjantin pesoyu bırakıp dolara geçebilir mi?

Arjantin’de ikinci tipe kalan seçimlerde sağ liberal Javier Milei dün yüzde 56 oyla ülkenin yeni devlet lideri seçildi.

Böylece üç haneli enflasyon, artan yoksulluk ve yaklaşan resesyon nedeniyle iktisadı çok sıkıntı durumda olan Arjantin’i 4 yıl boyunca radikal sağcı bir siyasetçi yönetecek.

Milei sonuçların akabinde yaptığı konuşmada, “Enflasyon, işsizlik ve yoksulluk üzere devasa problemlerle karşı karşıyayız. Durum kritik, artık ufak, yetersiz tedbirlere yer yok” dedi.

‘ŞOK TEDAVİSİ’ VADETTİ

Ekonomiye “şok tedavisi” uygulamayı düşünen Milei’nin vaatleri ortasında merkez bankasını kapatmak, pesoyu terk etmek, kamu harcamalarını azaltmak ve ekonomik ıslahatlar bulunuyor.

Peki Arjantin sahiden merkez bankasını kapatarak pesoyu terk edip dolara geçebilir mi?

Öncelikle Arjantin iktisadının görünümüne bakmakta yarar var.

ARJANTİN İKTİSADININ GÖRÜNÜMÜ

Her 10 vatandaştan 4’ünün yoksulluk içinde yaşadığı ülkede yıllık enflasyon ekim itibariyle yüzde 143’e ulaşmış durumda. Ekonomistlerin yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 185.

Yüksek enflasyon nedeniyle Arjantin Merkez Bankası gösterge faiz oranını yüzde 133’e yükseltti. Bu durum peso tasarrufunu teşvik etse de krediye erişimi ve ekonomik büyümeyi olumsuz etkiliyor. Bu nedenle ülkede bir ekonomik sakinlik bekleniyor. Kuraklığın da tesiriyle bu yıl yüzde 2 küçülme öngörülüyor.

Ülkede ayrıyeten dövize kaçışı engellemek için çok sıkı sermaye denetimleri bulunuyor. Halihazırda 4 farklı döviz kuru uygulanıyor. Milei ise sermaye denetimlerini süratle geri alma ve nihayetinde ekonomiyi dolarize etme kelamı verirken, yakın gelecekte resmi ve paralel kurları birbirine yaklaştırmak için keskin bir devalüasyon yapılması mümkün görülüyor.

DOLARİZASYON MÜMKÜN MÜ?

‘Statükoyu yıkma’ vaadiyle başkanlığa aday olan Milei’nin ekonomik vaatleri ise Arjantin iktisadını dolarize etme dileğine dayanıyordu. Dolarizasyon, ülkenin Arjantin pesosundan vazgeçmesi ve para ünitesi olarak ABD dolarını kullanması manasına geliyor.

Ekvador ve El Salvador da enflasyonla çaba için daha evvel ekonomilerini dolarize etmişti. Lakin Arjantin büyüklüğünde hiçbir ülke daha evvel kendi para siyasetinin dizginlerini Washington’daki karar vericilere teslim etmemişti.

Milei’nin Arjantin’in para ünitesini pesodan ABD dolarına çevirme önerisi, doların pesodan daha güçlü olduğu ve pesonun tersine istenildiği vakit basılamayacağı, böylelikle para arzı yoluyla artan enflasyonun düşeceği argümanına dayanıyor.

ULUSAL EGEMENLİĞİN TESLİMİYETİ

Dolarizasyon ayrıyeten bir ülkenin faiz oranı değişiklikleri üzere para siyaseti atakları yoluyla ekonomiyi etkileme özerkliğini kaybetmesine de yol açıyor. Milei’nin ikinci tıptaki rakibi Sergio Massa, dolarizasyon planını ulusal egemenliğin teslim edilmesi olarak eleştirmişti.

ABD merkezli liberal fikir kuruluşu olan Cato Enstitüsü ise on yıllardır devam eden ekonomik sorunları kontrol altına almak için pratik bir strateji olarak bu hamleyi destekliyor.

Enstitünün Latin Amerika siyaset analisti Daniel Raisbeck, seçimden sonra kaleme aldığı tahlilde, “Dolarizasyon, enflasyonu süratle ve kalıcı olarak tek haneli sayılara indirmek için mevcut en uygun araçtır. Doların yasal ödeme aracı olarak kabul edilmesi, lokal para ünitesinin dolar karşısında kıymet kaybetmesini imkansız hale getirerek vatandaşların satın alma gücünü de korur” sözlerine yer verdi.

Öte yandan Milei’nin partisi şuan Kongre’yi denetim etmiyor. Partinin merkez sağ parti Juntos por el Cambio ile koalisyon kurması beklenen görünüyor. Bu nedenle Milei’nin çok radikal birtakım planlarının kongrede onaylanması epeyce sıkıntı görülüyor.

Ayrıca dolarizasyonun önünde önemli ekonomik zorluklar bulunuyor. Bu türlü bir durumun yaşanması halinde Arjantin Merkez Bankasının yalnızca sirkülasyondaki tüm para ünitelerini satın almak için değil, tıpkı vakitte para çekimlerindeki muhtemel bir artışla başa çıkmak için bankalara sağlam bir tampon sağlamak için de kâfi dolar rezervine muhtaçlığı olması gerekir.

Analistlere nazaran ülkenin döviz rezervi dolarizasyon için gerekli olan ölçünün yaklaşık 50 milyar dolar altında. Ülke bu boşluğu yabancı yatırımcılardan tahvil piyasasında para toplayarak ve resmi döviz kurunu zayıflatarak doldurmaya çalışabilir.

Diğer yandan enflasyonun en değerli kaynağının para arzı ve kamu harcamaları olduğu da son derece tartışmalı bir görüş. Enflasyonun birden fazla sebebi bulunsa da son periyotta enflasyonun en değerli kaynaklarından birinin şirketlerin ultra kârları olduğu istikametinde önemli çalışmalar mevcut.

BAĞIMSIZ PARA SİYASETİNİ KAYBEDECEK

Dolarizasyonla ilgili en büyük sorun ise bağımsız bir para siyasetinin kaybedilmesi. Doları benimseyen ülkeler, değişen ekonomik şartlara cevap olarak para arzını düzenlemek için faiz oranlarını ayarlayamıyor. Zira bu fonksiyon ABD iktisadının gereksinimlerine nazaran faiz oranlarını belirleyen ABD Merkez Bankası’na devredilmiş oluyor.

Örneğin şu anda, Arjantin iktisadının 2023 yılında yüzde 2 daralması beklenirken, Fed enflasyonla uğraş için sıkı para siyasetini sürdürüyor. Olağan kurallar altında daralan iktisada müdahale için daha gevşek bir para siyaseti beklenirken ABD’nin öncelikleri farklı olduğu için Fed’e bağımlı kalınıyor.

ABD Hazine yetkilileri ise klâsik olarak dolarizasyonu düşünen ülkelere bunun sorumlu mali idare de dahil olmak üzere sağlam makro ekonomik siyasetlerin yerini tutmayacağını tavsiye ediyor.