AYM Lideri Zühtü Arslan: Ferdî müracaatın amacı…

“Türk Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Formda Uygulanmasının Desteklenmesi” başlıklı Avrupa Birliği ve Avrupa Kurulu Ortak Projesi kapsamında İzmir’deki bir otelde, “Adli Yargıda Kişisel Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.

Açılışta konuşan Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, Cumhuriyet’in 100. yılını geride bırakmış olmanın büyük bir deneyime sahip olmak manasına geldiğini, bu deneyimle gelecek yüzyılları inşa etmek ve gelecek jenerasyonlara çok daha müreffeh, huzurlu, hoş bir ülke bırakmanın herkesin boynunun borcu olduğunu kaydetti.

Arslan, proje kapsamında 6. bölge toplantısının yapıldığını belirterek, bu toplantıların ferdi müracaatın daha uygun anlaşılması ve uygulanmasına çok kıymetli katkılar yaptığını söz etti.

“KİMSESİZLERİN KİMSESİDİR”

Cumhuriyet’in ve anayasal kimliğin banisi Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet’le ilgili çok farklı tanımlar yaptığını, kişisel başvuruyu en yakından ilgilendiren kelamının ise “Cumhuriyet özellikle kimsesizlerin kimsesidir” olduğunu aktaran Arslan, “Kimsesizlerin kimsesi olma vazifesi ve sorumluluğu en fazla yargıya düşmektedir. Ve ferdî müracaatın kabul edildiği 2010 yılından, uygulamaya geçtiği 2012 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, Atatürk’ün gösterdiği üzere kimsesizlerin kimsesi olma yolunda çok kıymetli misyonlar icra etmektedir.” değerlendirmesini yaptı.

“DEVRİM YARATTI”

Arslan, kişisel müracaatta Türkiye’nin çabucak her bölümünden insanların bir biçimde temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği argümanıyla Anayasa Mahkemesine gelebildiğine dikkati çekerek, Anayasa Mahkemesinin ferdî müracaattaki kararları verirken temel problemleri, temel anayasal sorunları de ele aldığını, mevzuya ait unsurları, standartları belirlediğini lisana getirdi.

Zühtü Arslan, ferdî müracaatla yalnızca Anayasa Mahkemesi’nin değil tüm hukuk sisteminin bir dönüşüm yaşadığını belirterek, şöyle konuştu:

– Ferdî müracaat, hukuk sisteminde bir ihtilal yaratmıştır. Mesela hukukun anayasallaşması olarak tabir edilen bir süreç başlamıştır ve bu süreç çok kıymetli bir noktaya ulaşmıştır bugün prestijiyle. Ceza hukukundan iş hukukuna kadar, yönetim hukukundan aile hukukuna kadar her alanda anayasa artık çok daha fazla kullanılan bir üst norm haline gelmiştir. Bu hem doktrinde böyledir hem de yargı kararlarında böyledir.

“BİRDEN FAZLA YORUM VARDIR”

– Bu, beraberinde Anayasa kararlarının yeknesak biçimde yorumlanması zorunluluğunu getirmiştir. Bu türlü bir gereksinim doğmuştur. Zira mahkemeler Anayasaya uygun karar vermek durumundadır. Bunu yaptıklarında da kaçınılmaz olarak Anayasayı, anayasal kararları yorumlamak zorundadır. Ve birden fazla yorumcunun olduğu yerde birden fazla yorum vardır. Bu yorum farklılığı, yorum çeşitliliği, demokratik hukuk devletleri bakımından bir zenginlik geliştirir. Demokratik hukuk devletlerinde buna yer vardır. Lakin yorum kakofonisine yer yoktur.

Demokratik hukuk devletlerinde yorum karmaşasının kabul edilemez olduğunu vurgulayan Arslan, bu ortaya çıktığında artık farklı şahıslara, farklı hukukun uygulanması üzere bir problemle karşı karşıya kalınabileceğini söyledi.

Arslan, bu durumda hukukun yeknesaklaştırılması, daha da değerlisi Anayasa kararlarının yeknesak bir halde yorumlanması gerekliliğinin ortaya çıkacağını söz ederek, bunu çözecek organın da Anayasayı yorumlamak ve uygulamakla misyonlu olan Anayasa Mahkemesi olduğunun altını çizdi.

“BAZI SIKINTILAR OLABİLİR”

Arslan, ferdî müracaatın şimdi 11 yılını yeni tamamladığına dikkati çekerek, kimi meseleler olabileceğini anlattı.

Anayasa Mahkemesi kararlarının herkesi, her kurumu bağlamasında bir tereddüt olmadığını vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:

– Objektif etkiyi biz ferdî müracaatın hedefi bağlamında tartışmak durumundayız. Nedir o maksat, ihlallerin önlenmesi, yeni ihlallerin engellenmesi ve ihlalin kaynağının kurutulmasıdır. Ferdî müracaatın hedefi tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali tezlerini ele alıp tahlil bulmak değildir. Olamaz da…

– Ferdî müracaatın gayesi hukuk sisteminin, hukuk sisteminin, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek, ortaya çıkarmayacak bir noktaya getirmektir. Bu da lakin objektif tesirle mümkündür. Zira objektif tesir dediğimizde şunu anlıyoruz. Anayasa Mahkemesi bir anayasal sıkıntıya ait, bir anayasal hak ve özgürlüğün alanına, sonlarına ait bir karar verdikten sonra ve unsurları belirledikten sonra artık bu unsurların her keresinde tekrar tekrar müracaatlarla söz edilmesine gerek kalmaksızın tüm kamu gücü kullanan organları tarafından dikkate alınmasını gerektirir.

– Aksi takdirde her bir olay Anayasa Mahkemesinin önüne kişisel müracaat yoluyla gelecektir, bunun da ferdi müracaatlarının ikincilliği unsuruyla bağdaşır bir yanının olmadığını takdir edersiniz.

Arslan, Anayasa Mahkemesinin kişisel müracaat kapsamındaki her özgürlükle ilgili temel prensip ve asılları belirlediğini söz ederek, şöyle devam etti:

“AYKIRI DAVRANMIŞ OLURUZ”

– Anayasa Mahkemesinin yapısal sorun tespit ettiği alanlarda artık Anayasa Mahkemesinden yeni bir ihlal kararı beklemeden kamu gücü kullanan organların burada belirlenen prensipleri ve asılları dikkate alarak karar vermesi gerekir. Aksi takdirde biz Anayasa koyucunun iradesine de muhalif davranmış oluruz.

– Anayasa koyucu irade 2010 yılında ferdî başvuruyu getirirken tek tek her bir vatandaşın kişisel müracaattaki hak ihlali tezlerini Anayasa Mahkemesi çözsün diye getirmedi. Anayasa Mahkemesi verdiği kararlarla bataklığı kurutsun, ihlal üreten nedenleri ortadan kaldırsın diye getirdi. Diğer türlüsü de zati düşünülemez. O yüzden bir objektif tesir konusunda Anayasa Mahkemesinin verdiği kararlardaki prensip ve asılların dikkate alınması konusunda çok daha hassas olmamız gerekiyor.

Bireysel müracaatın 100 yıllık Cumhuriyetin en değerli kazanımlarından biri olduğunun altını çizen Arslan, “Bu kazanımları korumak, bu kazanımı geliştirmek ve bunu gelecek jenerasyonlara aktarmak yeni yüzyıllara bu kurumu tesirli, verimli bir hak arama yolu olarak taşımak hepimizin misyonudur.” dedi. (AA)