Borsaya manipülasyon düzenlemesi geliyor

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bugün başkanlık ettiği toplantıda da bu konun ele alınması beklenirken, değişikliklerin hafta sonu veya gelecek hafta içinde açıklanacağı tahmin ediliyor.

Piyasa katılımcıları ve uzmanlar olası düzenleme değişiklikleri arasında vadeli pay sözleşmelerinin sayısının azaltılmasının da bulunabileceğini ifade ettiler.

Kaynaklar, iki aya yakın devam eden %150 yükseliş ve takip eden 10 günlük düşüş döneminde açılan pozisyonlar nedeniyle hem büyük hem de küçük pekçok yatırımcının zarar ettiğini tahmin ederken, bu durumun hükümet nezdinde de rahatsızlık yarattığını belirtti.

Üst düzey bir ekonomi yetkilisi, “Banka hisselerinde yaşanan gelişmelerin hem ekonomik hem de siyasi etkileri oluyor… Benzer hareketlerin kesinlikle yaşanmasının önüne geçilmesi gerekiyor. Alternatif adımlar üzerinde duruluyor. Hangi adımların atılacağına kısa sürede karar verilecek” dedi.

Reuters’ta yer alan habere göre, adının açıklanmasını istemeyen bir aracı kurum yöneticisi, kaldıraçlı pozisyonların yüksek işlem hacmine sahip bankalar gibi büyük hisselerde yarattığı keskin fiyat hareketlerinin ekonomi yönetiminde rahatsızlık yarattığını ve bunun bir daha gerçekleşmesini zorlaştıracak bir düzenleme değişikliğine Hazine koordinatörlüğünde gidilebileceğini ifade etti.

Aynı kaynak, “Burada bir hassasiyet oluştu, özellikle likit banka hisselerindeki volatiliteden dolayı… Ne olup ne olamayacağı otoriteler tarafından belirlenecek, büyük ihtimalle haftaya kalmayacak” dedi.

Piyasa uzmanları teminat açığının yatırımcılar tarafından karşılanamaması halinde, aracı kurum bilançolarına yansıyabileceğine dikkat çektiler.

Bazı uzmanlar ayrıca işlem hacminin düşük olduğu, fiyat manipülasyonuna imkan veren küçük-orta ölçekli şirketlerin paylarına dayalı vadeli kontratları kısıtlayıcı adım atılabileceğini de belirttiler.

Hazine ve Borsa İstanbul herhangi bir adım atılıp atılmayacağı yönündeki Reuters’ın sorusunu düzenleyici kurumlara yönlendirdi. Ancak Sermaye Piyasası Kurumu’ndan (SPK) haberin yazıldığı sırada bir yanıt gelmedi.

Hasar net değil, sıkışıklık sürüyor

Bazı yatırımcılar tarafından Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın (VİOP) “ilk büyük krizi” olarak niteledikleri tırmanış ve düşüşün ardından keskin hareketler bu hafta duruldu.

Türkiye’nin en büyük banka hisseleri .XBANK geçen hafta art arda taban olduktan sonra bu hafta yatay seyire geçerek piyasa genelindeki stresin azaldığını gösterdi.

Ancak Şekerbank SKBNK.IS, TSKB TSKB.IS ve İş GYO ISGYO.IS hisselerinde geçen haftadan bu yana aralıksız devam eden taban hareketi stresin piyasanın bazı kısımlarında son bulmadığını gösterdi. Şekerbank hisseleri art arda yedinci günde, TSKB ve İş GYO ise art arda altıncı günde taban oldu.

Bir kaynak, vadeli işlem piyasasındaki pozisyonların ağırlıklı olarak beş aracı kurumdan işlem yapan yatırımcılarda bulunduğunu ifade ederken, bu pozisyonların gerektirdiği teminatın yatırımcılar tarafından tamamlanmaması halinde aracı kurum bilançolarına yansıyabileceğini belirtti.

Teminat tamamlama gerektiren pozisyonları taşıyan yatırımcıların Ahlatçı, Alnus, Gedik, Tacirler ve Trive Yatırım’dan işlem yaptığını belirten iki işlemci, söz konusu üç hissedeki taban hareketi sona erene kadar sıkışıklığın ve teminat sorununun çözülmeyeceğini ifade ettiler.

Hafta başında 1.4 milyar lira ile geçen haftaki 1.8 milyar liralık rekora yakın seyreden teminat tamamlama çağrısı son günlerde gerilemiş olsa da dün itibarıyla 567 milyon lira ile yüksek seyrini korudu.

Yatırımcıların kaldıraçlı pozisyonları taşımaya devam etmek için teminat çağrısı kadar nakit, hisse veya diğer menkul kıymet göstererek teminat açıklarını tamamlamaları gerekiyor.

Bu mümkün değilse aracı kurumların yatırımcıların elindeki hisseleri satarak teminat tamamlıyorlar. Spot hisse piyasasında düşüşlere yol açan bu satışlar yetersiz kalırsa aracı kurumların kendi özkaynaklarıyla açığı tamamlaması, bu da yetersiz kalırsa Takasbank’taki garanti fonunun kullanılması gerekiyor.

Takasbank hafta başında asgari teminat sınırlarını düşürerek piyasayı rahatlatmıştı. Büyüklüğü 1.2 milyar lira olan Takasbank garanti fonunda potansiyel tüm zararı karşılamaya yetecek olsa da, muhtemel zararların aracı kurumların bilançosuna yansıması ihtimal dahilinde.

Gedik Yatırım konuyla ilgili Reuters’ın sorularına “Piyasalarda oluşan volatilite ile ilgili bir yorum yapamıyoruz. Ülkemizin sermaye piyasalarına güvenimiz dün olduğu gibi bugün de devam ediyor. Operasyonlarımıza aynı şekilde devam ediyoruz” yanıtını verdi.

Alnus Yatırım sorulara yanıt vermedi, ancak şirkete yakın bir kaynak bir kısmı hisse olmak üzere yeterli teminat bulunduğunu ifade etti.

Ahlatçı, Trive ve Tacirler Yatırım’dan ise haberin yazıldığı sırada bir dönüş olmadı.

Olası önlemler

VİOP’ta toplam 49 şirketin paya dayalı vadeli işlem sözleşmesi işlem açık konumda bulunuyor. Paya dayalı her kontrat için üç vade sürekli olarak işlem görürken, vade sonunda hisselerin fiziki olarak el değiştirmesiyle kontratlar tamamlanıyor.

Daha sonra VİOP’a dönüşen vadeli işlem piyasalarının 2005 yılında kuruluşunda görev alan Deriva Danışmanlık Yönetici Ortağı Tolga Uysal, piyasadaki sıkışıklığın temel olarak pay vadeli sözleşmelerinin 30 Eylül’de dolacak vade sonunda fiziki uzlaşma zorunluluğundan kaynaklandığını ifade ederek, “Bu krizin bir daha yaşanmaması için tahtası sığ olan paylarda vadeli işlemlerin açılmaması lazım” dedi.

Şekerbank, TSKB ve İş GYO hisselerindeki taban hareketinin 30 Eylül’e kadar devam etmesi durumunda fiziki teslimatın yarattığı sıkışıklığın nakdi uzlaşı, yani aradaki fiyat farkının alıcı ile satıcı arasında mahsuplaşılması ile çözülebileceğini belirten Uysal, bu durumun ise VİOP’ta arbitraj pozisyonu açan kurumsal fonlarda zarar yaratabileceğine dikkat çekti.

Piyasadaki sorunu, “Burada olan sorun teminat tamamlama çağrısının spot piyasada sığ hisselerde yarattığı kayıplarla oluşan fasit döngü ve fiziki uzlaşı şartının yarattığı sıkışıklık. Uzun pozisyon alan yatırımcıların vade sonunda bu hisseleri bir yerden bulması gerekecek” diyerek özetleyen Uysal, vade sonunda teminat tamamlanmaması halinde aracı kurumların zararlarla karşılaşabileceğini, ancak aracı kurumların Takasbank’taki kademeli teminat havuzunun oluşması halinde zararları karşılamak için yeterli olacağını belirtti.