Büyük Taarruz bize ne söylüyor?

Prof.Dr.Cezmi Eraslan / İstanbul Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi

Hepimiz biliyoruz ki, Tarih kuru bir geçmiş bilgisi değildir. Geçmişte yaşanan hadiseleri sebep sonuç ilgisiyle inceleyen, vakitte derinlik, yerde yaygınlık bakımından anlayan, kıymetlendiren, hal ve istikbal için yaşananlardan ders çıkarmayı hedefleyen bir toplumsal bilim kısmıdır. Yüzüncü yılını idrak ettiğimiz Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi de günümüz için çok değerli dersler vermektedir. Bunlardan kimilerini kısaca hatırlatmak istiyorum.

Tarih tekerrür ediyor

Birinci Dünya Savaşı ile emperyalist büyük güçlerin yarı sömürge durumundan tam sömürge haline getirmek ve parçalamak istedikleri Türk milleti, bundan yüz yıl evvel bir varlık-yokluk gayreti vermişti. Türkiye, bugün de milletlerarası alanda dost ve müttefik olarak isimlendirilen devletler tarafından sıkıştırılmakta ve en üst seviyede idarecilerimiz bir varlık gayreti içinde olduğumuzu söz etmektedirler. Bu durumda tarihin tekerrür etmekte olduğu söylenebilir!

Tek millet

Türk İstiklâl Harbi’nin en kanlı kısmı olan Sakarya Meydan Muharebesi’nden bir yıl sonra girişilen Büyük Taarruz ile tıpkı vakitte Türk milletinin son dört asırdır devam eden geri çekilmesi durmuş, karşı harekâta geçilmiştir. Birinci Dünya Savaşı galiplerinin dayattığı teslim mutabakatlarına isyan eden tek millet olarak Türkler, başarılı olmuşlardır. Son on yılı savaşlarla, ekonomik ve askerî kayıplarla dolu, yönetenlerin dahi devletin devamından ümidini kestiği Türk milleti bunu nasıl başarmıştır?

Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın 4 Ekim 1922 günlü Büyük Millet Meclisi konuşması, bu büyük zaferin sırrını ortaya koymaktadır. Paşa, bu neticeyi “Türk milletinin bütün dünyaya karşı temsil ettiği hürriyet ve istiklâl fikrinin zaferi” olarak tanımlamıştır. Zaferi, ‘milletin bahtını direkt doğruya ele alarak karamsarlık yerine ümit, perişanlık yerine intizam, tereddüt yerine azim ve iman koyan ve yokluktan koskoca bir varlık çıkaran meclisimizin, civanmert ve kahraman orduları kazanmıştır’. Kendisi, ‘bu orduların başında bir asker sadakat ve itaatiyle milletinin buyruklarını yerine getirmiştir’.

Detaylı planlandı

Elbette farklı niyetleri olan, galip gelineceğine inanamayan, bunu hayal üzere gören bazıları de vardır milletin temsilcileri içinde. Lakin asıl olan vatanın kurtarılmasıdır. Maksada ulaştıktan sonra teferruatla uğraşmak yerine milleti bir bütün halinde kucaklamak ve katkılarını lisana getirmek Başkomutanın tercihi olmuştur.  Tekâlif- i Ulusala buyruklarıyla vatanın bir ailesini eksik bırakmadan, herkesi imkân ölçüsünde orduyu taarruza hazırlamada katkı vermeye çağıran Başkumandan, bütün millet fertlerini çabasına kazandırmış, grubunu bütün Türk milletinden oluşturmayı başarmıştır.
Taarruz kararından evvel Erkân-ı Harbiye-i Genele Reisi ve Başkumandan son bir denetim için cepheye giderek orduyu tekrar gözden geçirmiş, düşman mevzilerini incelemiş ve kati olarak taarruza hazırlık buyruğunu ondan sonra vermiştir. Ordu içinde üst seviye kumandanlar ortasında hazırlıkların yetersizliği ve taarruz planı konusunda görüş ayrılıkları da yaşanmıştır. Lakin o, millet karşısında bunları lisana getirmeden her kesitin katkısı ve hizmetini övmüştür.
En ince detayına kadar büsbütün düşünülmüş, tespit edilmiş, hazırlanmış, yönetim edilmiş ve sonuçlandırılmış taarruzun hiçbir formda tesadüf olarak görülemeyeceğinin altını çizen Atatürk, diyor ki: “Efendiler! Taarruzumuz, öteden beri Erkân-ı Harbiye-i Genele Reisi Paşa hazretlerinin pek derin ilme ve vukufa ve pek derin feyiz ve tecarübe müsteniden ihzar ettiği plân dâhilinde vuku bulacaktı. Bu plan düşman ordusunu kaçırmak için değil, lakin tutup boğmak aslını ihtiva eden bir plândı”.

İşgal güçleri ordu, millet dayanışması sayesinde vatan topraklarından sökülüp atıldı.

Topçular örnek oldu

26 Ağustos sabahı başlayıp beş gün beş gece devam eden Afyon-Karahisar ve Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin sonunda düşmanın asıl kuvvetleri imha edilmiştir. Savaş sırasında topçularımızın, piyadelerimizin, süvarilerimizin, makineli tüfekçilerimizin, tayyarecilerimizin ve her sınıf askerlerimizin gösterdikleri çaba ve kahramanlık her türlü takdirâtın fevkindedir.

Başkomutan, 57. Alay Kumandanı Reşat Bey’in intiharını “Ordumuzda zabitan ve kumandanların kendilerine verilen vazifeyi yerine getirmede gösterdiği adanmışlık ve fedakârlığa örnek göstermiştir: “Ordumuzdaki zabitan ve kumanda heyet-i âliyesi yekdiğerine karşı bu türlü bir muhabbetle, hürmetle, emniyet ve itimatla merbuttur ve mafevkten aldıkları buyruğu bir namus telakki ederek ifa ederler.”

Büyük fedakarlık

Taarruz planının hayata geçirilmesinde ordunun her ferdinin büyük fedakârlıklar yaptığı, kahramanlıklar gösterdiği kuşkusuzdur. Atatürk’ün Türk milletinin temsilcilerine gün be gün anlatırken yaptığı değerlendirmeler, zaferin mahiyetini de bizatihi ortaya koyar niteliktedir. Başkomutan, taarruzun birinci kısmında Türk ordusunun topçu kıtalarının katkılarını şöyle aktarmaktadır: “Arkadaşlar! Topçularımız bu mevzilere gece geldiler ve karanlık içinde mevzi aldılar ve fecirle birlikte bütün dünyanın gözlerinin açıldığı vakit ateşe başladılar. Kemali takdirât ve hürmetle bunu zikretmek isterim ki, topçularımızın o gün göstermiş olduğu maharet bütün dünya topçuları için misal olacak mahiyetteydi. Hayat-ı askeriyemde bu kadar eksiksiz bir topçu ve bu kadar kusursuz yönetim edilmiş bir topçu ateşi nadiren gördüm.”

Sulh gecikmeyecektir

Büyük Taarruz dört yıldır süren uğraşın sonunu muvaffakiyetle getirmek konusunda büyük ümitler vermişti. Atatürk diyor ki, “Arkadaşlar!… Misâk-ı Millî’nin çizdiği hudutlar dâhilinde, mesut, müreffeh ve hür yaşamak için, her ne lâzımsa, bunların hepsini istihsâl edeceğiz. Düşman elleriyle viran olmuş ve milletimiz tarafından her köşesini kurtarmak için seve seve can verilmiş ve çocuklarımızın kanıyla sulanmış olan yurdumuzun ufkunda artık sulhun tatlı güneşi gecikmeyecektir. Arkadaşlar! Milletimiz, tek bir adam üzere, gösterdiği sarsılmaz vahdet ve uğraş sayesinde bu muvaffakiyeti ihraz etmiştir. Milletimizin sulh işlerinde de sulhtan sonraki işlerde de tıpkı himmet ve uğraşı ve vahdeti göstererek; bu zaferi itmam edeceğine kuşku yoktur. Bu zafer bize bir imkân bahşediyor. Biz bu imkânı memleketimizin, milletimizin münevver, mesut ve müreffeh istikbali için kullanacağız.”

Türk’ün ruhu

Biz de son olarak zaferin ikinci yılında Dumlupınar’da yapılan anma merasiminde Türk Ocakları Lideri Hamdullah Suphi Bey’in Afyonlular, köylü hanımlar, çiftçiler, erlerimiz ve subaylarımız ile Atatürk ve eşi Latife Hanım’a hitaben söylediği şu kelamları hatırlatmak istiyoruz:

“Burada, hâdise kelamdan çok kuvvetli bir mevkidedir. Ben size ne söyleyebilirim ki, bu ovaların üstünde geçen vak’alar kadar derin, mânâlı, beliğ ve şümullü olsun. Kelam, burada fiil karşısında acizdir. Bakıyorum, ortamızda Anadolu bayanları var, hiçbir felâketin üstüne gözyaşı akıtmamış, yüzleri kayalar üzere katı, yüzleri dağ başlarındaki kayalar üzere yanık, sayısız muharebelere sayısız şehitler vermiş Anadolu bayanları var. Ortamızda alaca gömlekleriyle, çıplak ayaklarıyla köylüler ve köy çocukları görünüyor. Dağ başlarındaki yaylalardan Yörükler inmiş, içtimaa onlar da gelmişler, içtima tamamdır. Burada olanlar kadar burada olmayanlar da burada… Türk milletinin ruhu, bu harp meydanının kenarında artık el bağlamış duruyor.”

Şuura ermek dileğiyle

Kanaatimize nazaran millet içtimaını tamamlayan şey devleti yönetme makamında en üstte bulunanların milleti her bölümü ile bir görmeleri ve birlikte olabilmeleri, kucaklayabilmeleridir. Biz bugün en temel sıkıntılarda dahi toplumun bütün kesitlerini bir ortaya getirebiliyor muyuz?
Yeni Türk devletinin kurulmasının ve Türk milletinin bu topraklar üzerinde ebediyen hür yaşamasının yolunu sonuna kadar açan Büyük Taarruzun isimsiz kahramanları, bu topraklarda olduğu kadar kalblerimizde yatan şehidlerimizin hâl lisanıyla gelecek kuşaklara bildirisini büyük hatip Hamdullah Suphi’nin şu kelamlarıyla aktarmak istiyorum : “Bu toprakların içinde zerre zerre parıltılarla örtülü, bembeyaz genç dişleri ortasından istiklâl şehidleri bir şey sayıklıyorlar: ‘Ey Türk milleti, senin için! Diyar diyar, iklim iklim, bütün o boğuşmalar, o mücahedeler ve bu mevt, ey Türk milleti senin için, senin için’ Türk milletinin bir bütün halinde, vilayetini töresini terk etmeden bağımsız yaşaması için can verenlerin emanetine layık olabilecek şuura ermek dileğiyle…