‘Büyükşehir yasası değişmeli, bu türlü belediyecilik yapılmaz!’

Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen, Anadolu Üniversitesi rektörlüğü yaptı. Açıköğretim Fakültesi’ni kurdu ve kısıtlı imkanlarla uzaktan eğitim verilmesini sağladı. 25 yıldır belediye lideri olarak Eskişehir’i yönetiyor. Her seçimde oyunu daha da artırıyor. Eskişehir’i farklı bir çehreye büründüren Büyükerşen, Büyükşehir Belediye Maddesi’nin kesinlikle değiştirilmesi gerektiğini belirtiyor, “Mevcut yasanın yalnız topal ördek değil, tıpkı vakitte kanadı kırık ördek” olduğunu” belirtiliyor.

Büyükerşen, Büyükşehir Maddesi’nin sağlıklı olarak işlemediğini belirtiyor, “Çünkü seçmenler ilçelerde (kırsal kesim dahil) ilçe belediye liderini, ilçe belediye meclisini, bir de sadece Büyükşehir Belediye liderini seçiyor. Uygulamada Büyükşehir Belediye Meclisi üyeleri için oy vermiyor. Böylelikle büyükşehir belediyesinde seçilmiş tek öge liderden ibaret kalıyor. Zira Büyükşehir Belediye Meclisi’ni de alt belediye liderleri ile meclis üyeleri oluşturuyor. Bu çelişik durumun getirdiği sıkıntılar daima karşılaşılan sorunların ana nedenidir” diyor.

Büyükerşen, SÖZCÜ Medya Kümesi Ankara Temsilcisi Hürmet Öztürk’ün sorularını yanıtladı.

PLAN PRENSİPLERİNDEN UZAK

İlçe belediye meclislerinin aldığı kararların yürürlüğe girebilmesi için Büyükşehir Belediye Meclisi’nden geçmesini öngördüğünü hatırlatan Büyükerşen, şunları söylüyor: Halbuki büyükşehir meclisinin, alt kademedeki ilçe belediye liderleri ve meclis üyelerinden oluşturulması, sistemin mantığı ile garip bir tezat oluşturuyor. Bunun sakıncaları epey büyüktür. Örneğin nazım imar planları büyükşehir meclisinden geçerken, meclisi oluşturan çeşitli partilerden ilçe belediye liderleri ve meclis üyeleri, kendileriyle ilgili hususlarda, karşılıklı ödünlerle hazırladıkları önergelere (anlaşmalı) oy vermeleri nedeniyle (Sen benim değişiklik önergeme oy ver ben de seninkine…) değiştirdikleri imar planlarını çağdaş uygarlığın gereklerinden ve plan prensiplerinden uzaklaştırdıkları bilinen bir gerçektir.

TEMSİLDE ADALET YOK

Mevcut sistemde ilçe ve büyükşehir meclis üyeliklerinden birinin istifa yahut vefatıyla boşalması durumunda yerine gelecek yedeklerle ilgili unsurda de ilçe belediye meclisinden bir üye istifa ettiğinde, Seçim Heyeti’nce o üyenin yerine tıpkı partiden yedek sırasındaki bir üye gönderilirken, büyükşehirde ise tıpkı parti üyesi olması şartı aranmıyor. Büyükerşen temsilde adaletin olmadığını da şu örnekle açıkladı: Temsilde adalet unsuru gereği, ilçelerden büyükşehire gelen belediye meclis üye sayısı o ilçenin nüfusu ile gerçek orantılı olmalıdır. Halbuki mevcut uygulamada, temsilde adalet kelam konusu değildir. Örneğin Eskişehir’de Odunpazarı ve Tepebaşı Merkez ilçeleri büyükşehir belediye meclisine 16 üye göndermekte ve toplam nüfusları yaklaşık 90.000 civarında olan kırsaldaki başka on iki ilçe ise 29 üye göndermektedir. Bu durum, nüfusa nazaran temsilde adaletsiz sonuçlar doğurduğu üzere, demokrasiye de karşıttır.

MECLİSİN YAPISI DEĞİŞMELİ

İki kademeli meclis sisteminin düzgün işleyebilmesi için lokal seçimlerde bütün kent seçmenleri tarafından büyükşehir belediyesi lideri ile birlikte, büyükşehir belediye meclisi üyelerinin de seçiminin yapılmasını öneren Büyükerşen “Büyükşehir Belediye Meclisi’nde sanayi, ticaret, turizm, mimar, mühendis, planlamacı odaları, personel konfederasyonu, tabipler birliği ve kent kurullarının en üst organları tarafından belirlenmiş (parti listelerinden aday gösterilmeyen) birer kontenjan üyesi bulunmalı. Kendileri ile ilgili ortak kararlar alınacağı için ilçe belediye liderleri ile birer meclis üyesi de toplantılara katılmalı. Tam demokrasi bu türlü olur” görüşünde.

PAY DAĞITIMI ADALETSİZ

Belediye gelirlerinin, genel bütçe vergi gelirleri tahsilatlarından alınan hisseler ve öz gelirlerden oluştuğunu hatırlatan Yılmaz Büyükerşen, şu tekliflerde bulunuyor: Genel bütçeden alınan hisselerin dağıtımı adaletsizdir. Bu bahsin acilen düzenlenmeli.

– Belediyelerin kamuya olan borçları, genel bütçe vergi gelirlerinden aldıkları hisselerden kesiliyor. Son aylarda belediyelerimize gelen hisselerden yapılan kesintiler, mali yapımızı son derece olumsuz etkiledi. Süreksiz bir düzenleme ile belediyelerin kamuya olan borçları bir seferliğine affedilmeli ya da en azından faizsiz bir formda yapılandırılmalı ve kaynaktan kesme uygulamasına son verilmeli.

– Belediyelerce, telefon, veri, teleks ve faks fiyatları üzerinden alınan haberleşme vergisine, internet ve cep telefonu fiyatlarından alınacak vergiler de dahil edilmeli.

– Bilhassa turistik kentlerde, konaklama tesisleri nedeniyle, alt yapı, yol, su, kanalizasyon, ulaşım üzere hizmetlerden ötürü belediye harcamaları artıyor. Bu sebeple, gelişmiş Avrupa ülkelerinde olduğu üzere, konaklama bedeli üzerinden kent vergisi yahut konaklama vergisi üzere belediyelere yeni kaynak oluşturacak vergiler alınmalı. Şerefiye vergisi tekrar konulmalı.

TOPLU TAŞIMADA KDV İNDİRİLMELİ

– Toplu taşımada kullanılan akaryakıttan alınan yüzde 18 olan KDV oranı kaldırılmalı ya da düşürülmeli. Büyükşehir belediyelerinin en büyük sarfiyat kalemlerinden birini toplu taşıma oluşturuyor. Belediyeler sıkıntı bir yükle karşı karşıya.

– Kurumlar vergisine tabi gelirlerin, elde edildikleri kentte, yararlandıkları belediye hizmetlerine karşılık, ödenmesi gereken hissenin kıymetli bir kısmı bir havuzda toplanıp daha sonra belediyeler ortasında nüfuslarına nazaran dağıtılmakta, bundan da İstanbul, Ankara ve İzmir haksız olarak yararlanıyor. Böylelikle hak edilen gelirlerin dağılımında adaletsizlik oluyor. Vergi adaleti kadar verginin dağılımında da adaletsizlik yaratılıyor.

– Yakın vakte kadar kolaylıkla ödeyebildiğimiz dış kredi anapara ve faiz borçlarımızı, son vakitte meydana gelen döviz artışlarından ötürü ödemede zorluk çekmekteyiz. Dövizdeki kur farkının getirdiği artışın hükümetçe üstlenilmesi mecburî hale geldi.

Yetki belediyeye verilmeli

Şehir içi trafik hizmetlerinde yetki karmaşası yaşandığına dikkat çeken Büyükerşen “Şehir içi trafik hizmetlerinin altyapısını oluşturmak belediyelere verilmişken, idaresi ve kontrolü yani yaptırım gücü trafik polisindedir. Tüm bu hizmetlerin bir bütün olarak görülmesi ve sistemi kurma, işletme, denetleme, gerektiğinde ceza kesme yetkileri tek elde toplanmalı, bu yetkiler belediyelere verilmeli” dedi. Büyükerşen birtakım sıkıntıları şöyle sıraladı:

– Kültür varlıklarının korunmasına ve yaşatılmasına yönelik en büyük yatırımları yapan büyükşehir belediyeleri kaynak külfeti yaşamakta olup, katkı hisselerine dair adil paylaşımın mecburî olacağı yasal bir düzenleme yahut katkı hissesinin dağıtılması vazifesinin büyükşehir belediyelerine periyot süreci yapılmalı.

– Yol harcamalarına iştirak hissesinin belediyelerce alınması kanunla zarurî hale getirilmeli.

– Toplu ulaşımda 65 yaş ve üzeri vatandaşların ulaşım hizmetlerinden fiyatsız yararlanması, toplu ulaşım araçlarındaki doluluğu artırmakta ve bilhassa işe-okula gidiş ve dönüş saatlerinde araçlarda büyük sıkışıklıklar yaratmaktadır. Bu sebeple fiyatsız yararlanma hakkı, doluluğun nispeten az olduğu örneğin 10.00-16:00 saatleri üzere aşikâr saatlere özgülenmeli ya da günde fakat iki kere kullanım üzere kısıtlanmalı.

– Büyükşehir belediye liderine meclis üyeleri içinden en az üç tane lider yardımcısı atama yetkisi verilmeli.