Erken menopoz neden artıyor?

Son yıllarda erken menopoza giren bayan sayısında artış gözlendiğine dikkat çeken Prof. Dr. Bülent Tıraş, “Bu durumu günümüzde genetik kadar çevresel faktörler de tetikliyor’’ dedi.

Prof. Dr. Bülent Tıraş

Yumurtalıkların fonksiyonunu kaybetmesi sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesi olarak tanımlanan menopoz, bayanlar için doğal bir süreç. Lakin 40 yaşından evvel meydana gelen erken menopoz, bilhassa çocuk sahibi olmak isteyen birçok bayanın kaygılı düşü. Günümüz şartlarında erken menopoza giren bayan sayısında artış olduğunu belirten Bayan Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı Prof. Dr. Bülent Tıraş, bunun nedenlerini ve bu süreçte anne olabilme yollarını şöyle anlattı:

İşte sebepleri

Erken menopozu genetik faktörler ve hipotiroit, Covid-19 üzere hastalıkların yanı sıra sigara, alkol, toksinler, pestisitler (tarım ilaçları), ağır metaller, pet şişeler, mikro plastikler, radyasyon, hava kirliliği ve çok kilo da tetikleyebiliyor.

ÇOCUK SAHİBİ OLABİLMEK İÇİN HANGİ YAŞLAR RİSKLİ?

Özellikle meslek nedeniyle geç evlilikler (özellikle 35 yaşından sonra çocuk sahibi olmaya çalışmak. Son vakitlerde 40 yaşından sonra çocuk sahibi olmak isteyen çok fazla hasta görüyoruz) annelik bahtını azaltıyor. Bayanlarda iki eşik devir var. Birinci eşik 37-38. Bu yaşlarda yumurtanın sayısı ve kalitesi düşmeye başlıyor. İkinci eşik olan 43-44’te de kesin darbe geliyor. Zira yumurta kapasitesi bitiyor. Bu yaşlarda yumurtalık rezervindeki azalma ve kalitesindeki düşme düşünen bayanların en büyük sorunu oluyor.

TÜP BEBEKTE MUVAFFAKİYET TALİHİNİ ARTIRAN EN YENİ YÖNTEMLER

Son yıllarda çocuk sahibi olmak isteyen lakin erken menopoza girmiş ya da ileri yaştaki bayanlarda yumurta rezervini ve kalitesini artıran orijinal formüller var. Bunları 3 başlık altında toplayabiliriz. Biri PRP; biri kök hücre, biri de eksozomdur. Tüp bebek tedavisinde ana hücre yumurtadır. Sperm yalnızca yumurtanın içine DNA’sını bırakır. Döllenme için gereken başka tüm süreçleri yumurta yapar. Yumurtanın bu süreçleri gerçekleştirebilmesi için güce muhtaçlığı vardır. Bu enerjiyi hücrenin içindeki mitokondri ismi verilen organcıklardan sağlar. Jeneratör, akü, pil üzere düşünülürse gücün vakitle tükenmesiyle yumurtanın gücü ya da kalitesi de düşer. Bilim işte bu enerjiyi nasıl artırabiliriz sorusunun karşılığını arıyor. Soruyu yanıtlandıran teknolojilere de ‘Yeni Kuşak Hücresel Tedaviler’ ismini veriyoruz. Bu tedaviler PRP ile başladı, buna kök hücre ve eksozom eklendi.

PRP

Kadın yumurtalarının sayısını çoğaltmak ve gençleştirmek için evvel PRP sistemini uygulamaya başladık. Kişinin kendi kanı kullanılarak elde edilen PRP’nin yumurtalıklarına enjekte edildiği bu prosedürü çok sayıda bireye uyguladık. Herkeste tıpkı tesir yapmıyor olsa da yüzde 60-70 oranında muvaffakiyet sağladığını gördük. Yale Üniversitesi’nden Emre Seli ile ortak yaptığımız çalışmada PRP’nin moleküler seviyede yumurtayı destekleyen kümülüs hücrelerinde (yumurtayı çevreleyen ve onu destekleyen hücreler) değişiklikler gözlemlendi. Erkeklerde testis ve plazma tedavilerinde de PRP süreci umut veriyor. Sperm çıkmayan ya da sperm kalitesi çok düşük olan erkek hastalarda da bu usulle başarılı sonuçlar elde edilmeye başlamıştır.

KÖK HÜCRE

PRP’nin akabinde kök hücre çalışmaları, genç yaşta yumurtası az olan bayanlar için kıymetli gelişme oldu. Bunlar kemik iliğinden elde edilerek yapılmalıdır. Sıhhat Bakanlığı’nın kök hücre kurulundan müsaade almak gerekir. Çiftler bu noktalara kesinlikle dikkat etmelidir. Zira karın yağ dokusundan piyasada satılan birtakım kitlerle kök hücre elde edilerek, yumurtalıklara verilmektedir. Bu uygulamanın daha az muvaffakiyet sağladığı görülmektedir.

EKSOZOM

Vücuttaki tüm hücreler, mikro vezikül (kesecik) halinde bulunan “eksozom” isimli birtakım parçacıklarla birbirine haber gönderir. İçlerinde proteinler, lipitler, mikro RNA molekülleri, mikro DNA modülleri üzere birçok biyomolekül taşırlar. ABD’de Stanford Üniversitesi’nde Prof. Dr. Utkan Demirci’nin geliştirdiği en yeni usulle eksozomlar artık kişinin kendi kanından elde edilebiliyor. Bu gelişme yumurtalıkları kuvvetlendirmek ismine çok önemli bir olay. Bizim kullandığımız teknikle yaklaşık üç-dört saat içinde elde edilen eksozom, kişinin yumurtalıklarına enjekte ediliyor. Bu süreci bir yıla yakın müddettir uyguluyoruz. Üstelik üniversite ‘Etik Kurulu’ndan da onay aldık. Piyasada şu anda ortopedi, plastik cerrah, medikal estetik üzere farklı branşlarda kullanılan eksozomlar “Allojenik” eksozomlardır. Yani; bu eksozomlar kişinin kendi kanından elde edilmeyip, yeni doğan bebeklerin göbek kordonu kültüründen elde edilen kök hücrelerin laboratuvarda çoğaltılmasıyla oluşturulur ve piyasada satılmaktadır. Bu eksozomların tüp bebek tedavisinde kullanılması düşünülemez. Öbür bir bireye ilişkin olan DNA, kişinin elde edeceği bebeğe geçebilir ya da DNA’sı değişebilir.

BİTKİSEL TAKVİYELER İŞE FAYDA MI?

Çocuk sahibi olmayı planlayan bayanlar doğurganlığı artırdığı ileri sürülen ve bitkisel ismi altında satılan (özellikle merdiven altı diye tabir ettiğimiz) eserlere de yönelebiliyor. Bunları birçok vakit tavsiyeyle kullanıyor. Fakat bu çok yanlış. Zira bu çeşit takviyelerin birçoklarının içlerinde ne olduğu belirli değil. Yalnızca hekim teklifiyle tedavi sürecinde Omega-3, Koenzim Q10, DHEA üzere takviyeler kullanılabilir.