İstanbul’a ihanet ettik dediler, hâlâ kenti betona boğuyorlar

Kahramanmaraş’ta 6 Şubat 2023 günü yaşanan 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki zelzele 10 kentte ağır hasara yol açtı.

164 bin 29 binada yer alan 518 bin 754 bağımsız kısım yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı durumda.

İki büyük sarsıntının akabinde gözler son yıllarda yapı stoku süratle artan İstanbul’a çevrildi.

21 Ekim 2017’de Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, “40 kat, 100 kat binalar yapmak sizi uygar yapmıyor lakin biz de bu tuzağın içine düştük. İstanbul hakikaten müstesna bir kenttir. Lakin biz bu kentin değerini bilmedik, biz bu kente ihanet ettik, hâlâ da ihanet ediyoruz. Ben de bundan sorumluyum.” dedi.

İnşaat yapacak boş arazinin hudutlu olduğu İstanbul’da son 10 yılda sanayi alanları, askeri topraklar, az katlı apartmanlar yıkılırken yerine gökdelenler, çok katlı apartmanlar inşa edildi.

“Dikey mimari hele hele zelzele bölgesinde bizim için intihardır” diyen Erdoğan kentleşmeyle ilgili çabucak her konuşmasında yatay mimari vurgusu yaptı fakat her nedense zıddı oldu.

RANTI YÜKSEK YERLER SEÇİLDİ

Türkiye’nin gündemine 2012 yılında 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ile gündeme giren kentsel dönüşüm son 10 yıllarda riski yüksek binalarda değil, daha çok rantı yüksek bölgelerde gündeme geldi.

Kanun Türkiye’de müdafaaya ve kentleşmeye yönelik yasal kuralları düzenleyen tüm kanunları devre dışı bıraktı.

Geniş yasal yetkiler tanımlanan yasa sonrasında hayata geçirilen kentsel dönüşüm uygulamaları daha çok özel inşaat şirketleri aracılığıyla İstanbul’da lüks semtlere kaydı.

Ataşehir’de eski ve sıhhatsiz yapıların bulunduğu Yenisahra ve Barbaros Mahalleleri kentsel dönüşümü beklerken, AKP iktidarı ilçedeki boş kamu topraklarını gökdelenlerle doldurup yoğunluğu artırdı.

Bağdat Caddesi, Etiler, Nişantaşı kentsel dönüşümde öne çıkan adresler olurken bilhassa İstanbul’un deniz gören ilçeleri Kadıköy, Maltepe ve Kartal’da binlerce 4-5 katlı bina yıkıldı ve yerlerine 15-20 katlı apartmanlar dikildi.

Aktif fay sınırının geçtiği Marmara Denizi’nin tam karşısında, daracık sokaklarda yükselen çok katlı yapılar kentin siluetini de değiştirdi.

Kimin hangi vasıflarla inşaat yaptığı belirli olmayan süreçte betona teslim olan bölge, artan nüfusa rağmen az sayıda toplanma alanlarıyla dikkat çekiyor.

Bir vakitler az katlı yapıların yer aldığı ve İstanbul’un sayfiye yeri olarak bilinen Maltepe ve Kartal bu hale geldi.

FİKİRTEPE ÖRNEĞİ

2010 yılında kentsel dönüşüm alanı ilan edilen ve kat malikleri ortasında yaşanan uyuşmazlıklar nedeniyle kâfi seviyede ilerleyemeyen Kadıköy Fikirtepe Kentsel Dönüşüm Projesi hala hazırda İstanbul’da inşaat çalışmalarının yürütüldüğü en büyük proje alanı.

Az katlı binaların yıkılıp yerine 25-30 katlı binaların yapıldığı Fikirtepe’de, yılan öyküsüne dönen kentsel dönüşüm sürecinin enkazı devlete kaldı.

1 milyon 350 bin metrekarelik bir alanda hayata geçirilen Fikirtepe kentsel dönüşüm projesi tamamlandığında bölgede 35 bin yeni konut ve 2 bin 500 ticari alan yer alacaktı. Lakin Fikirtepe’deki 60 yapı adasının bir kısmında inşaatlar başlarken, büyük bir alanda ise yıkılmayı bekleyen meskenler bulunuyordu.

Bir yanda kimi firmalar inşaatları tamamlarken, öteki yanda ise konutları yıkılan yahut yıkılmayı bekleyen vatandaşlar ortada kalmıştı.

Hem kat malikleriyle müteahhitler ortasındaki uyuşmazlıklar hem de ekonomik meseleler nedeniyle belirsizliğe giren süreç devlet tarafından tamamlanacak.

Fikirtepe şu anda bu halde…

TOKİ ve iştiraki Emlak Konut GYO yarım kalan yahut hiç başlamayan inşaatların imalini üstlenirken, ortaya çıkan görünüm iktidarın kentsel dönüşüme nasıl baktığını da ortaya koyuyor.

YAPI STOKU İKİ KAT ARTACAK

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın düşük yoğunluklu yapılaşma davetinin Türkiye’nin en büyük kentsel dönüşüm projesinde pek karşılık bulmadığı görülüyor.

Türkiye’de 4 emsalle en fazla inşaat hakkının verildiği Fikirtepe’de son olarak 2021 yılında 1299 bina ile 5 bin 500 bağımsız ünite yıkılırken, inşaatlar için ihaleler de gerçekleştirildi. Emlak Konut GYO toplam 17 etaptan oluşacak ve 11 bin bağımsız kısmın yer alacağı Yeni Fikirtepe projesinin görselleri ağır yapılaşmaya ortaya koyuyor.

Fikirtepe inşaatlar bittikten bu hale gelecek.

MAHKEMELER İPTAL ETTİ

Plan açıklama raporunda bölgenin mevcut yapı stokunun uygunlaştırılması için Bakanlar Kurulu’nun 2013 yılında aldığı karar ile bölgenin riskli alan ilan edildiği hatırlatıldı.

Riskli alan kararı nedeniyle bölgede Etraf ve Şehircilik Bakanlığı yetkili kılındı.

Danıştay, 2016 yılında Bakanlar Kurulu’nun riskli alan kararını iptal etti. Bunun üzerine bakanlık yaklaşık 828 bin metrekarelik alanı, 12 Temmuz 2021 tarihinde “rezerv yapı alanı” ilan etti.

Binalar Yeni Fikirtepe’nin ‘doğal bitki örtüsü’ olacak.

Rezerv yapı alanına alınan Fikirtepe, Dumlupınar ve Merdivenköy mahalleleri için yeni imar planı hazırlandı.

Rezerv yapı alanının 1.etabına ait imar planları, İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 4.Dava Dairesi’nin Kasım 2022’de verdiği iki farklı kararla iptal edildi. Rezerv yapı alanı plansız kaldı.

Fikirtepe bölgesinin imar planları mahkeme tarafından yeniden iptal edilince Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı geçtiğimiz ocak ayında yeni planlar hazırladı.

Bakanlığın onayladığı yeni planda 828 bin 777 metrekarelik alanda imar çalışması yapıldı.

Uygulama imar planına nazaran bölgede 2 milyon 313 bin metrekare inşaat alanı oluşması ve 32 bin 387 kişilik nüfusun yaşaması planlanıyor.

Yeni Fikirtepe projesi tamamlandığında semt bu türlü görünecek.

Rezidans, AVM, otel yapılabilen ticaret ve konut alanlarında yükseklik hududu 80 metre…

Plan notlarına nazaran açığa çıkan bodrum katlar iskan edilebilecek ve iskan edilen bodrum katlar emsale yani inşaat alanı hesabına dahil olmayacak.

Otoparklar, asansör boşluğu, kazan dairesi, tesisat alanı, çocuk oyun alanları, açık yüzme havuzları, atlama kuleleri, pergolalar, teraslar ile bodrum katlardaki ortak alan niteliğinde olan toplumsal tesis, mescit, depo, idare odası, merdivenler de emsale dahil edilmedi.

Balkonlar, ortak alan niteliğindeki kat koridorları, blok giriş holleri üzere alanların toplam emsal inşaat alanının yüzde 15’in kadarı da inşaat alanın hesabının dışında tutuldu.

Plan notlarında bu kadar alanın emsal dışında tutulması daha fazla inşaatın yapılmasını ve daire ile dükkan sayısının artmasını sağlıyor.