Mutluluğun sırrı dopaminde bilinmeyen

Dopamin motivasyon, zevk, ilgi, ödül, dürtü denetimini sağlayan ve hafızayı güçlendiren bir hormondur. Beyinde ödül merkezini tesirler, bu da kişinin motivasyonunu artırır ve amaçlarına yönelmesini sağlar. Ruh hali, hafıza,  hareket üzere beden fonksiyonlarında dopamin düzeyleri ön plandadır. Öğrenme ve bellek süreçlerini düzenler. Hudut hücreleri ortası ilişkileri güçlendirir. Dikkat odaklanma fonksiyonlarında de rolü vardır. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Uludüz, işte böylesine kıymetli bir hormonla ilgili şu bilgileri paylaştı:

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz

Eksikliği nasıl anlaşılır?

Eğer; gücünüz azaldıysa ve hiçbir şey yapmak istemiyorsanız, çok süratli değişken bir ruh haliniz varsa, dürtülerinizle öfkenizi denetim edemiyorsanız, kronik yorgunluk, mutsuzluk hissediyorsanız, cinsel isteğinizde azalma varsa, konsantrasyon zahmeti, dikkat eksikliği ve odaklanma sorunu yaşıyorsanız ve çok kaygılıysanız nedeni dopamin eksikliği olabilir.

Hangi problemlere yol açar?

Dopamin eksikliği yahut beyindeki dopaminin olağan işleyişinde azalma, bir dizi belirtiye yol açabilir. Parkinson, depresyon, Huzursuz Bacak Sendromu, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve ruh hali dalgalanmaları üzere çeşitli nörolojik-psikiyatrik durum ve hastalıklarla ilişkilendirilir.

Hangi sebeplerle azalır?

Dopamin ölçüsü, istikrarsız beslenme, demir eksikliği, gerilim, menopoz ile östrojen düşüklüğü, uykusuzluk yahut sık depresyon ilacı kullanımı nedeniyle azalabilir. Birtakım nörodejeneratif hastalıklar, beyinde dopamin üreten nöronların kaybı ile karakterizedir. Bunlardan en bilineni, dopamin kaybının yol açtığı, muhtemelen genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunu içeren Parkinson hastalığıdır. Birtakım ilaçlar ve toksinler beyindeki dopamin üretimine ziyan verebilir. Örneğin, şizofreni ve öbür psikiyatrik bozuklukları tedavi etmek için kullanılan antipsikotik ilaçlar dopamin reseptörlerini bloke ederek dopamin aktivitesinde azalmaya yol açabilir. Tarımda kullanılan pestisitler üzere çevresel toksinlere maruz kalmak da dopamin üreten nöronlara ziyan verebilir. Dopamin düzeyleri yaşla birlikte doğal olarak da azalabilir. Travmatik beyin hasarı yahut başka kafa travmaları dopamin üreten nöronlara ziyan verebilir ve dopamin yollarının olağan işleyişini bozabilir. Beyindeki enfeksiyonlar ve enflamasyon, dopamin üretiminde ve fonksiyonunda azalmaya yol açabilir. Beyni etkileyen ensefalit yahut otoimmün bozukluklar üzere durumlar bazen dopaminle ilgili semptomlara neden olabilir. Majör depresif bozukluk ve bipolar bozukluk üzere kimi psikiyatrik bozukluklar, muhakkak beyin bölgelerinde değişen dopamin aktivitesi ile bağlantılıdır. Bu durumlar öncelikle dopamin eksikliğinden kaynaklanmasa da, dopamin sisteminin düzensizliğine neden olur. Uzun müddetli ve kronik gerilim, dopamin sisteminin işleyişini etkileyerek potansiyel olarak dopamin salınımında ve reseptör hassaslığında değişikliklere yol açabilir.

NASIL İSTİKRARDA TUTULUR?

1-Diyetinizi düzenleyin

Protein açısından güçlü besinler, dopamin sentezi için gerekli olan aminoasitleri içerir. Beynin dopamin salgılamasını artırmak için, öğünlerde tirozin ve fenilalanin içeren besinlerle beslenmemiz gerekir. Elma, muz, çilek, karpuz, peynir, yoğurt, yumurta, avokado, enginar, kırmızı pancar, brokoli, ıspanak, lahana turşusu, zerdeçal, çiğ badem, kabak çekirdeği, fındık, yulaf ezmesi, yeşil çay, deniz eserleri, tavuk, bakla üzere besinler dopamin seviyelerini artırır. Bakla, dopamin öncüsü olan L-Dopa içerir. Dopamin dengisi için kan şekeri ve kolesterolü artıran besinlerden uzak durmak da kıymetlidir.

2-Sosyalleşin

Diğer beşerlerle etkileşime girdiğinizde, beyninizde dopamin salınımını teşvik edersiniz. Toplumsal etkileşim bedeninizde oksitosin salınımını tetikleyebilir. Bu yeterli hissettiren kimyasal da beyinde dopamin salınımını uyarır.

3-Daha fazla hareket edin

Düzenli antrenman ruh halinizi ve bilişsel fonksiyonlarınızı güzelleştirebilir. Bu yararların birçok, bedeninizi hareket ettirdiğinizde salgılanan dopaminin sonucudur. Yoga, yürüyüş üzere aktivitelerin tümü dopamin salınımını artırır. Bu salınım ekseriyetle idman sırasında ve sonrasında yaşadığımız huzur ve zevk duygusu ile ilişkilendirilir. Sistemli idman, dopamin sinyalini engelleyebilen kortizol üzere gerilim hormonlarının azaltılmasına yardımcı olur.

4-Güneş ışığından faydalanın

Güneş ışığının ya da eksikliğinin ruh haliniz üzerinde direkt bir tesire sahip olduğu bilinmektedir. Güneş ışığı dopamin üretiminizde değerli bir rol oynar. Günde 15 dakika güneş ışığına çıkmak, haftada 5 gün açık havada en az 30 dakika yürümek dopamin üretimi için çok değerlidir.

5-Müzik dinleyin

Ruh halinizi yükseltmek için sevdiğiniz bir şarkıyı dinlemek ya da sevinçli bir melodi seçmek gibisi yoktur. Müzik dinlemek beyninizin dopamin reseptörleriyle varlıklı olan ödül alanlarındaki aktiviteyi artırır.

6-Uykuya öncelik verin

Dopamin çoklukla uyanık ve etkin olmakla ilişkilendirilse de, çok uzun müddet uyanık kalmanın dopamin rezervlerinizi tüketebileceğini gösteren araştırmalar vardır. Uyku saatlerini aksatmamak, her gün en az 7-8 saat uyumak, dopamin seviyelerinizin korunmasını, sonraki gün olumlu ve enerjik olmanızı sağlar.

7-Heyecandan kaçının

Beyninizin zevk merkezini yoran, dopamini süratli tüketen fazla heyecandan kaçının.

Ne vakit doktora başvurulmalı?

Depresyon, huzursuz bacak sendromu, dikkat eksikliği bozuklukları yahut Parkinson üzere düşük dopamin ile bağlı rastgele bir durumun belirtilerinden şüpheleniyorsanız kesinlikle bir uzmana görünün.