Pilotlar ve THY çalışanları isyanda: Ödenmeyen promosyon 2 milyarı buldu

Son devirde EYT ile birlikte çalışanların gündemindeki en tanınan bahis maaş promosyonları… Emekliler 10 bin liralara çıktı, birtakım kamu kurumlarında çalışanların her birine peşin 41 bin TL ödendi.

Polisler sanal alemde de olsa az görülen bir direniş ortaya koydu. 45 günde 5 milyon tweet attıkları gayretin sonunda aylık 70-80 TL olan promosyon parası peşin 27 bin liraya yükseldi.

Havayolu Çalışanları Sendikası (HAVASEN), promosyon konusunu birinci gündeme getiren kurumların başında yer aldı. 

HAVASEN, 2005 yılından itibaren THY’nin bankalardan promosyon parası aldığını ancak bunu çalışanına vermediğini ortaya çıkardı. 9 Ağustos günü, bankalardan döviz bazında toplam 101 milyon dolar (1.8 milyar TL) promosyon geliri elde edildiğini ve bunun bilonçolarda açıkça göründüğünü kamuoyuna da açıkladı. 

HAVASEN, “1.8 milyar promosyon nerede?” diyerek THY idaresini, çalışanın hakkı olan bu parayı ödemeye çağırdı. Lakin ortadan geçen yaklaşık iki ayda THY’den promosyon konusunda tek söz açıklama gelmedi. 

İLK HAVASEN GÜNDEME TAŞIDI

HAVASEN Lideri Kaptan Pilot Seçim Seçkin Koçak,  Türk Hava Yolları’nda yaşanan promosyon sürecini ve bağlı olarak pilot ve kabin memurlarının pazar mesaisi davasını SÖZCÜ’ye kıymetlendirdi: 

Promosyon konusunu birinci biz gündeme getirdik. Türk çalışma hayatına bir armağanımız oldu. Lakin THY çalışanın hakkı olan parayı ödememekte ısrar ediyor. 2007’den bu yana ödenmeyen para 1 milyar 911 milyon lirayı buldu.” 

Son devirlerde prim, kâr hissesi vs. bir çok şey ortalıkta dolanıyor. Şimdi ne kadar ödenecek, ne vakit ödenecek aşikâr değil. Son çeyreklere baktığımızda, bankadan 2 milyon dolar, THY bilançosunda görünen bir para var. Faiz gelirleri haricinde bankadan elde edilen bir para olarak görünüyor. Biz bunu promosyon geliri olarak hesaplıyoruz, ki o denli. Birinci çeyrekte 101 milyon doları bulmuştu, son çeyrekte 2 milyon daha eklendi 103 milyon dolar oldu. Bu devam ediyor. 

THY idaresinin ödeneceğini duyurduğu prim, kâr hissesi, ikramiye her neyse, promosyon sayısının çok altında.

Burda sağ elle sol kulağı göstermeye gerek yok. Bu çalışanın parası. Hasebiyle kendi paralarını kendilerine prim olarak veriyorlar.

Prim ve ikramiye denildiği vakit, bu promosyon dışında bir şeyse bunun açıkça söylenmesi lazım. Yoksa bankadan aldığınız, çalışana ilişkin olan, olması gereken paranın prim ve ikramiye diye verilmesi ne kadar yanlışsız, ne kadar adaletli herkesin takdirine bırakıyorum. 

HAVASEN Genel Lideri Kaptan Pilot Seçim Seçkin Koçak

“KOCA KOCA KONFEDERASYONLARIN SESİ ÇIKMIYOR” 

Biz 9 Ağustos’ta bu açıklamayı yaptıktan sonra birçok kurumda bu promosyon konusu konuşulmaya başlandı. Değişik bölümlerden daha çok muhalif olarak uğraş eden birtakım sendika liderleri da aradı.  Burada tabi dikkat ederseniz, şimdiye kadar koca koca konfederasyonların hiç sesi soluğu çıkmıyor. 

Nasıl devlet, emeklilerle, memurlarla ilgili örnek bir düzenleme yaptıysa patron olarak, tıpkı hakkın başka insanlarda da olması lazım. 

Emeklilerin aldığı promosyona bakıyoruz, biz de tıpkı oranda promosyon alabiliriz bankadan. Ben bu promosyonu neden bırakayım ki, neden patron kullansın. İnsanların gereksinimi olduğu bu türlü bir dönemde… 

“THY İDARESİNİN AĞZINDAN PROMOSYON LAFI ÇIKMADI”

Şu ana kadar ağızlarından hiç promosyon lafı çıkmadı, hiç ödeme de yapılmadı. THY idaresi biz prim ve ikramiye veriyoruz, promosyon istemeyin demeye getiriyor. 

2007’den bugüne kadar bilançoda görünen ve bizim tespit ettiğimiz para bu… Bu artık saklanabilir bir para değil. Türkiye’deki bütün büyük şirketler için geçerli bu. Bu çalışanın hakkı. Bugüne kadar ödemedin, artık öde… 

Devlet patron olarak örnek bir düzenleme yaptı, şirketlerin de bunu yapması lazım. 

Kâr hissesi Batı’da çok şirketin uyguladığı bir sistem. Şirket örneğin 100 ünite kar hedeflemiş. İşler de çok düzgün gitmiş. 200 ünite kazanmış. Karar veriyorlar, bunun 30 ünitesini işçiye dağıtalım. Bunun ismini ister prim, ister ikramiye istek kar hissesi koyun… THY’nin yaptığı ise promosyonu hiç konuşmuyor, ben size kar hissesi dağıtacağım diyor. Bakıyorsunuz promosyondan da az. Sen benim paramı bana veriyorsun. Promosyon bankanın verdiği para, THY kasasından çıkmıyor ki bu para… 

Sen promosyon parasını mı dağıtıyorsun yoksa kar hissesi mı dağıtıyorsun. Bunu çıkın açıklayın. İşçi üzerinden bankadan ne kadar promosyon parası alıyorsun ve THY bilançosuna dahil ediyorsun. 

PAZAR MESAİSİ DE FİİLEN ÖDENMİYOR

Başkan Sekin Koçak,  bu hususa bağlı olarak, uçucu çalışanın iki yıldır yaşadığı bir öteki mağduriyet olan pazar mesaileri konusunu da ayrıntılarıyla SÖZCÜ’ye anlattı: 

Sendikanın yıllar öncesinden bir kazanımı var; Pazar günü çalışıyorsan, kurum sana bir ödeme yapıyordu.  THY idaresi 1 Ocak 2020 tarihinde bir yazı yayınladı ve dedi ki: “Ben bundan sonra uçucu çalışana pazar mesailerini 6 gün çalışıp, 7’nci gün de çalıştırdığım vakit veririm.”

Yani, “6 gün çalıştınız Salı günü bitti, şayet çarşamba da çalıştırırsam senin pazar mesaini o gün kabul ederim, o gün veririm senin pazar mesaisini…” dedi. 

Böylece fiilen pazar mesaisi ödemeleri bitmiş oldu. 

Şimdi bunu dedikten sonra zati 6 gün çalıştırıyor 7’nci günü boş bırakıyor. Bir gün size 24 saatlik bir dinlenme veriyor. Münasebetiyle o yaptığı düzenlemeyle pazar mesaisi ödemiyor aslında. Zorda kalmadığı sürece size 7. günü yazmıyor ve pazar mesaisi ödemez hale geliyor. Lakin bizim kanunun tanımladığı pazar mesaisinin dışında bir tarif. 

Adamlar bu türlü bir düzenleme yapıyor. Bu düzenlemenin gerisinden ortalık karıştı, herkes bağırdı çağırdı… Yetkili sendika evvel sesini çıkarmadı. Şubat ayında bunu mahkemeye taşıdı.

DAVANIN YANLIŞ YERDE AÇILMASI DÜŞÜNDÜRÜCÜ

Ama burda değerli bir nokta var. THY’nin merkezi Bakırköy’de olduğu için, bütün davalar Bakırköy mahkemelerinde açılır. Nedense bu dava Çağlayan’da açıldı. Yani adap tarafından bir kritik durum var burda. Mahkeme davayı kabul etti her nedense… Süreç devam ederken istediği vakit da usulen yetkisizim diyebilir. 

Şimdi burda dava açıldıktan bir yıl sonra mahkeme şöyle bir karar verdi: “Sen HAVA İŞ, yetkili sendika olarak ziyan gören taraf değilsin, münasebetiyle sen bu davayı açamazsın” dedi. Sendika bu kararı istinafa götürdü. İstinaf reddetti, dava görülecek dedi. 2021 yılında dava tekrar açıldı. Bu aslında çok irdelenmesi gereken bir olay. 

Sendika bunu mahkemeye götürürken, patronla yaptığı mukavelenin bir unsurunu götürdü aslında. Yani mahkemenin bu türlü bir kararına tabi ki hürmet duyuyoruz ama… Lakin iki taraf ortasında bir kontrat var ve bir ihtilaf yaşanıyor. Mahkeme diyor ki, “Hayır sen buna taraf değilsin” diye bir karar veriyorsun. 

Süreç devam ediyor. Eksperler değişti. 18 Ekim’de üçüncü duruşması var HAVASEN olarak süreci biz de yakından takip ediyoruz. 

Şimdi burda diyelim ki, pazar mahkemeleriyle yetkili sendika mahkemeyi kazandı. Geriye dönük ödeme yapılacak. 2020’den 2022’ye kadar süreç bu türlü devam ediyor. THY bu kararını uygulamaya koyduğunda dolar kuru 7.3 TL. Yıllık faiz de yüzde 15. 

YILLIK 15-25 MİLYON DOLAR 

Biz 2020’deki uygulamaya geçmese THY ne kadar pazar mesaisi ödeyeceğini hesapladık. Yıllık 15 ile 25 milyon dolar ortası çalışana bir ödeme yapması gerekecekti. Lakin bunu Türk parası olarak ödüyor. 

Mahkeme daima uzuyor. Tekrar uzman raporları gelecek, bunlar pahalandırılacak vs. Diyelim mahkeme 2023 yılında bunun geriye dönük ödenmesine karar verdi. THY ne ödeyecek biliyor musunuz? 2020 yılından itibaren resmi faiz koyacak üstüne, bu da yüzde 15-20 arasında… 2020 yılında alacağınız parayı bu resmi faizleri koyarak ödeyecek, olumlu sonuç çıkarsa. 

Arada pandemi girdi. O devri çıkarırsak yaklaşık 40 milyon dolara denk gelecek bir para şu anda THY idaresi tarafından kasaya atılmış durumda. İşçinin pazar mesaileri… Bunu öderse de 2020 yılından bugüne resmi faizleri ekleyerek 2-3 yıl sonra ödenecek bir para. O gün alsaydınız dolar kuru 7 lira bugün alsaydınız 18 lira. Fakat TL olarak alacaksınız. 

En son mahkeme “ben burda yetkili değilim” diyerek süreci yine başlatabilir. Ortada toplu iş mukavelesinin bir unsurunun açık ihlali var. 

Bu ortada yetkili sendika 2021 yılındaki toplu iş mukavelesinde hiç bu mevzuda bir sorun yaşanmamış üzere bu mevzunun üzerinde durmadı, imzaladı geçti.  

Ben kurumun bir an önce, “Bu uygulama insani değil” diyerek bu uygulamadan vazgeçmesi gerektiğini düşünüyorum. Sayın Ahmet Bolat (THY İdare Şurası Başkanı) bu bahislerde biraz daha ölçülü. Son periyotta yaptığı hakikat işler de var . Bunun için teşekkür ediyoruz. Yakın vakitte hem promosyon hem pazar mesaileri konusunda olumlu bir sonuç çıkacağını varsayım ediyorum.