Yeni Anayasa hedefinin çerçevesi 12. Kalkınma Planı’nda

ANKARA (AA) – Plana göre, önümüzdeki dönemde adalet hizmetlerinde yargı süreçlerinin adil, hızlı ve etkin şekilde işlemesi, öngörülebilir olması, adalete erişimin kolaylaştırılması ve adalet sistemine duyulan güvenin daha da artırılması temel amaç olacak.

Uygulanacak politika ve tedbirler kapsamında, çağın gereklerine uygun, daha özgürlükçü, kapsayıcı ve demokratik bir Anayasa hazırlanacak. Mevcut Anayasa’da güvence altına alınan temel hak ve özgürlükler de daha da güçlendirilecek. Bu kapsamda katılımcı bir hazırlık süreciyle yeni bir Yargı Reformu Stratejisi ve İnsan Hakları Eylem Planı hazırlanacak.

Plandaki hedefler doğrultusunda, ifade özgürlüğünün güçlendirilmesi amacıyla uygulamadaki eksikliklerin tespitine yönelik çalışmalar yapılacak, ceza infaz personeline verilen insan hakları eğitimleri de artırılacak.

İnsan hakları alanında çalışan kurumların kurumsal kapasiteleri plan doğrultusunda geliştirilecek, ulusal insan hakları kurumlarına başvurunun etkin bir hak arama yolu olarak görülmesi için farkındalık artırıcı faaliyetler yürütülecek.

Ceza muhakemesi sürecinde başta kadın ve çocuklar olmak üzere mağdur odaklı adalet anlayışına uygun uygulamaların güçlendirilmesi için çalışmalar yapılacak.

Plana göre, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı nezdindeki insan
hakları mekanizmaları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile yapıcı işbirliği sürdürülecek.

Ayrıca, uluslararası insan hakları mekanizmalarının gündeminde bulunan veya gündeme
getirilmesinde yarar görülen konularda kabul edilecek kararlara ortak sunucu olma yönünde
faaliyetler yürütülecek.

12. Kalkınma Planı kapsamında, önümüzdeki dönemde ayrımcılık ve nefretle mücadele konusunda güçlü adımlar atılacak. Bu kapsamda izleme ve denetim mekanizmaları güçlendirilecek.

Yargı bağımsızlığı, tarafsızlığı ve şeffaflığı güçlendirilecek

Plan kapsamında, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı bakımından sorun oluşturan unsurların tespiti için durum analizi yapılacak. Bu husustaki iyi uygulama örnekleri ile uluslararası standartlar incelenerek konuyla ilgili rapor hazırlanacak. Hakim ve savcılara ilişkin disiplin süreci, hukuki öngörülebilirlik, hakimlik teminatı ve hak arama hürriyeti çerçevesinde gözden geçirilecek.

Tüm adliyeler engelliler için kolay erişilebilir olacak

Plandaki hedefler doğrultusunda, adalete erişiminin kolaylaştırılması adına yeni adımlar atılacak. Tüm adalet hizmet binaları engellilerin kolay erişimine uygun hale getirilecek. Adli yardım hükümleri de adalete erişimin güçlendirilmesi amacıyla gözden geçirilecek, adli yardım başvurularının değerlendirilmesinde standartlar oluşturulacak.

Dava açma ve kanun yoluna başvuru süreleri yeknesak hale getirilecek, adalet hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması için dijital teknolojiler daha fazla kullanılacak.

Makul sürede yargılanma hakkı güçlendirilecek

12. Kalkınma Planı kapsamında, adli ve idari yargılama sürecinin etkinliği artırılacak, makul sürede yargılanma hakkı güçlendirilecek.

Bu doğrultuda hukuk yargılamalarında duruşmaya hazırlık döneminin eksiksiz yürütülmesi ve
hızlandırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak, hukuk mahkemelerinde itiraz usulünün etkinliği artırılacak. Ayrıca yargılamalarda usul kurallarının sadeleştirilmesine yönelik düzenlemeler de yapılacak.

Elektronik tebligat önümüzdeki dönemde daha da yaygınlaştırılacak ve bu konuda vatandaşların farkındalığının artırılması sağlanacak.

Plan doğrultusunda yeni bir icra ve iflas mevzuatı hazırlanarak, icra ve iflas sisteminin etkinliği artırılacak. Elektronik dosya sistemi kullanımı artırılarak icra dairelerindeki derdest fiziki dosyalarının tamamının UYAP sistemine aktarılması sağlanacak.

Makul sürede yargılanma hakkının daha etkin korunmasına yönelik mahkemelerin
teşkilatı güçlendirilecek, istinaf mahkemelerinin daire sayıları da iş yükü ile orantılı biçimde ve ihtisaslaşmayı sağlayacak şekilde artırılacak. Yargılamaların uzamasının önüne geçilmesi amacıyla görev ve kesin yetki itirazlarının
belirli aşamayla sınırlandırılmasına yönelik çalışma yapılacak.

Ayrıca, bilirkişi sisteminin etkinliği artırılacak.

Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri geliştirilecek

Plan kapsamında, önümüzdeki dönemde yargının iş yükünün hafifletilmesinde ve uyuşmazlıkların daha kısa sürede çözülmesinde etkin olan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri daha da geliştirilecek. Bu doğrultuda, arabuluculuk mevzuatı gözden geçirilerek, aksayan yönlerinin çözümüne dair çalışma yapılacak.

Ceza uyuşmazlıklarında uzlaştırma konusunda toplumsal farkındalık artırılacak, uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümü uygulaması yaygınlaştırılacak.

İhtiyari arabuluculuk uygulamasının etkinliği de önümüzdeki dönemde artırılacak, soruşturma ve kovuşturma öncesi eleme araçları ile alternatif çözüm yolları geliştirilecek.

Ceza adaleti sistemi yeniden değerlendirilecek

Plan doğrultusunda, önümüzdeki dönemde ceza adaleti sistemi yeniden değerlendirilecek. Bu kapsamda, lekelenmeme hakkının daha etkin korunması için Cumhuriyet savcılarının takdir yetkilerinin genişletilmesine yönelik çalışma yapılacak.

Ayrıca, Cumhuriyet savcılığı teşkilatında suç tiplerine göre uzmanlaşma sağlanacak.

Adli sicil mevzuatı, lekelenmeme hakkı çerçevesinde yeniden düzenlenecek. Ceza mevzuatı suç, yaptırım ve infaz dengesi dikkate alınarak gözden geçirilecek.

Adalet hizmetlerinde yapay zeka kullanımı artacak

Yargıda dijital dönüşüm, 12. Kalkınma Planı’yla sürdürülmeye devam edecek, adalet hizmetlerinde yapay zekanın kullanımı artırılacak.

Yapay zekanın getirdiği imkanlar dikkate alınarak karar destek sistemleri güçlendirilecek, yapay zeka uygulamalarının etik ve hukuki çerçevesi oluşturulacak.

Öte yandan bilişim teknolojileri üzerinden duruşmalara katılım sağlanmasına imkan veren sistemler yaygınlaştırılacak.

Hukuk fakültelerine girişte başarı sıralaması yükseltilecek

12. Kalkınma Planı’na göre, hukuk eğitiminin kalitesinin artırılması adına adımlar atılacak, hukuk fakültelerine girişte aranan başarı sıralamasının aşamalı olarak yükseltilmesi sağlanacak. Etkili bir öğrenim metodu olan hukuk klinikleri uygulaması da hukuk fakültelerinde yaygınlaştırılacak.

Öte yandan “hukuki dayanak oluşturma” ve “hukuk yöntem bilimi”nin tüm hukuk fakültelerinde zorunlu ders haline getirilmesi sağlanacak, hukuk eğitiminin kapsamı ve süresi gözden geçirilecek.

Adli Tıp Kurumunun kapasitesi güçlendirilecek

Planda yer alan hedefler doğrultusunda, adli tıp hizmetlerinin etkinliğinin arttırılması amacıyla Adli Tıp Kurumunun kapasitesi güçlendirilecek, yeni bilim üniteleri ile ihtisas kurulları kurulacak.

Yargı ve kolluk teşkilatları ile Adli Tıp Kurumu arasındaki iletişim güçlendirilecek, adli tıp hizmetlerinde de yapay zeka daha etkin kullanılacak.

Hakim ve savcıların ihtisaslaşması sağlanacak

12. Kalkınma Planı kapsamında yargıda ihtisaslaşmanın güçlendirilmesi adına etki analizi yapılacak, ihtisas mahkemelerine ilişkin yeni ihtiyaç alanları belirlenecek. Hakim ve savcıların mesleğin başından itibaren hukuk ve ceza alanında ihtisaslaşmaları
sağlanacak.

Kadastro mahkemelerinde yargılama usulleri makul sürede yargılanma hakkı
çerçevesinde geliştirilecek, tüketici mahkemelerinin görevi belirlenirken de davanın taraflarının ve işin mahiyetinin esas alınması sağlanacak.

Planda yer alan “avukatlık mesleğinin güçlendirilmesi” hedefi doğrultusunda da avukatların hak, yetki ve sorumluluklarına ilişkin mevzuat hazırlık çalışması yapılacak.

Muhabir: İsmet Karakaş,Serdar Açıl