İngiltere’deki sahaflarda Osmanlı’yı ve İslam dünyasını anlatan birçok tarihi belge bulunuyor

LONDRA (AA) – Dünyaya açılmak için İngiltere’nin ve dünyanın farklı yerlerinden kitaplarını satmak amacıyla başkent Londra’daki “İlkler: Londra Nadir Kitaplar Fuarı (Firsts: London’s Rare Book Fair)”na gelen sahaflar, AA muhabirinin sorularını yanıtlayarak ellerindeki İslam dünyası ve Osmanlı’ya ilişkin eserleri tanıttı.

Londra’nın kuzeyindeki Much Hadham’da bulunan sahaflardan H.M. Fletcher’ın sahibi Keith Fletcher, 1902’de dedesinin kurduğu sahaf dükkanının üçüncü kuşak işletmecisi olduğunu söyledi.

Dünyanın dört bir yanından topladıkları tarihi kitaplar arasında İslam dünyasına ilişkin önemli eserleri bulunduran Fletcher’ın koleksiyonu içinde en dikkati çekenler, Hz. Muhammed’in hayatını anlatan resimli kitap ile ilk İngilizce Kur’an-ı Kerim.

Hollanda’nın başkenti Amsterdam’daki ve Londra’daki matbaalarda 1600’lerde basılmış iki eseri tanıtan Fletcher’ın koleksiyonunda “Muhammed’in Kur’an’ı” adını taşıyan ilk İngilizce Kur’an-ı Kerim’in bir kopyası bulunuyor.

Eserin Arapçadan Fransızcaya, oradan da İngilizceye çevrildiğini anlatan Fletcher, “(Bu kitap) Kur’an-ı Kerim’in ilk İngilizce tercümesi olma özelliğini taşıyor.” dedi.

Eserin cep boyu da olmak üzere iki boyda basıldığını söyleyen Fletcher, iki kitabın da çok nadir olduğunu vurgulayarak “1649’da Londra’da basılmış. Muhtemelen ilk baskıda 200 kopyası basılmış. Çoğu zarar gördü ya da yok oldu ve günümüzde çok bulunan kitaplardan değil.” diye konuştu.

Hz. Muhammed’in hayatını anlatan resimli kitabın fiyatı 16 bin lira

Fletcher’ın elinde bulunan bir diğer nadir eser ise Hz. Muhammed’in hayatını anlatan 1698 tarihli Fransızca resimli kitap. Hz. Muhammed’i gösteren insan tasvirlerinin de bulunduğu kitabı anlatan Fletcher şunları söyledi:

“Birçok Fransızca kitapta olduğu gibi o dönemde Amsterdam’da basılmış. Çizimlerin kime ait olduğunu bilemiyoruz. Cildi deri kaplama ancak 1800’lerde yeniden yapılmış. Bu iki kitabı da belki 40 yıldır stokumuzda tutuyoruz. Dedem zamanından değilse de babamın zamanından beri bizde. Kur’an-ı Kerim’i 2 bin 750 sterline (yaklaşık 82 bin lira), Hz. Muhammed’in hayatını ise 540 sterline (yaklaşık 16 bin lira) satıyoruz.”

Osmanlı-Rus Savaşı’nın kroniklerinde İstanbul manzaraları da var zeybekler de

Londra merkezli PY Rare Books’un sahibi Pierre-Yves Guillemet’in koleksiyonunda ise çoğunlukla İngiliz yazar ve şair William Shakespeare’in Romeo ve Juliet adlı eserinin Rusya’da kullanılan farklı yerel dillerdeki ilk tercümelerinin yanı sıra Rus Çarlığı’na ve bölge ülkelerine ilişkin yayınlar bulunuyor.

Rusça ya da farklı dillerde Rus Çarlığı’ndaki milletlere ilişkin hazırlanan kitaplar arasında ülkedeki Müslümanları anlatan çizimler, coğrafi ve kültürel bilgileri içeren yayınlar ve haritalar da var.

Guillemet’in elindeki en dikkati çekici eser ise 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşını anlatan resimli kronikler. İki ciltten oluşan 1878 basımı kroniklerde yalnızca savaş değil, dönemin Osmanlısı’na ilişkin detaylar da mevcut.

İstanbul başta olmak üzere dönemin Türk şehirlerine ilişkin manzara çizimlerinin yer aldığı kroniklerde o yıllardaki Osmanlı Sultanı 2. Abdülhamit, Osmanlı komutanları, Türk askerleri ve “milisler” olarak belirtilen zeybeklere ait portreler ve resimler de görülüyor.

Guillemet’e göre savaşın iki tarafına ait birçok detayın bulunduğu kroniklerde savaşı sona erdiren Ayastefanos Antlaşması’nın imzalanma anına, Karadeniz şehirlerine ve savaştan kesitlere ilişkin birçok resim yer alıyor.

PY Rare Books, iki ciltlik eseri 6 bin 750 sterline (yaklaşık 200 bin lira) satıyor.

Osmanlı’dan “hac nasıl yapılır” kılavuzu

Merkezi Avusturya’da bulunan Antiquariat Inlibris ise kitaplarını satmak için Londra’daki İlkler: Londra Nadir Kitaplar Fuarı’nı tercih eden bir sahaf.

Başkent Viyana’da 1883’te açılan sahafta Osmanlı’ya ilişkin pek çok kitap ile fermanlar, mektuplar, resimler ve sertifikalar bulunuyor.

Antiquariat Inlibris’ten Christopher Frey satışa çıkardıkları eserler arasında, nadir olması ve bugüne dek sağlam ulaşmasıyla dikkati çeken bir hac kılavuzu ve hacılık sertifikası bulunduğunu kaydetti.

“Çok değerli ve işlemeli bir belge. Hac yaptıktan sonra hacılara verilen bir sertifika.” diyen Frey, 1722 yılına tarihlenen belgenin, bir anı olmanın yanında resmi belge olma özelliği taşıdığını da anlattı.

Rulo şeklindeki belgede farklı çerçeveler içinde haccın bölümleri anlatılıyor. Resimli talimatlarla haccın nasıl yapılacağının anlatıldığı belgenin alt kısmında ise belge sahibinin haccını ya da umresini tamamladığına ilişkin bilgi ile şahitlerin imzaları da bulunuyor.

Belgede dönemin Mescid-i Haram’ı ve Kabe, Hacer-ül Esved taşı, zemzem kuyuları, Safa ve Merve tepeleri, şeytan taşlama öncesi toplanılan Müzdelife, Arafat tepesi, Medine’deki Mescid-i Nebevi ile Kuba mescidi ile Kudüs’teki Kubbetüs Sahra gibi dini öneme sahip yapılar ve mekanlar görülebiliyor.

Frey’in tanıttığı bir diğer eser ise Hicaz Demiryolu inşaatında çalışmış Fransız arkeolog ve mühendis Paul Gaudin’e ait Osmanlı atlası. Güney Ege dışında dönemin tüm Osmanlı topraklarını gösteren Almanca atlas, 1890 tarihli.

Paris’teki Louvre Müzesi’nin de önemli bağışçılarından olan Gaudin’in atlasında dönemin Anadolu kentlerinin Batılılarca bilinen isimleri ile Türkçe isimlerinin yanı sıra demir yolu istasyonları ve rotaları da görülüyor.

Antiquariat Inlibris, Osmanlı atlasını 12 bin avroya (Yaklaşık 320 bin lira), hac belgesini ise 3 bin 500 avroya (Yaklaşık 90 bin lira) satıyor.

Muhabir: Behlül Çetinkaya